Hình minh họa chòm sao Koto (ngôi sao lớn là sao Vega cấp một) (Nguồn: Image Mart)

Sự hình thành của bão số 27

Kỳ nghỉ lễ ba ngày bao gồm Ngày Lễ Tạ Ơn vừa qua có nhiều nơi trời nắng do khối khí áp cao di động đi qua. Tuy nhiên, vào ngày 25, sau kỳ nghỉ, một vùng áp thấp mang theo không khí lạnh trên cao được dự báo sẽ di chuyển về phía đông trên Biển Nhật Bản, và một vùng áp thấp khác hình thành ở bờ biển phía nam Nhật Bản sẽ di chuyển lên phía bắc trên vùng biển phía đông Nhật Bản (Hình 1).

Hình 1: Bản đồ thời tiết dự kiến (dự báo 9 giờ sáng ngày 25 tháng 11)

Do đó, không khí ấm và ẩm sẽ di chuyển lên phía bắc hướng về các frông và vùng áp thấp, và do ảnh hưởng của không khí lạnh trên cao, tình trạng khí quyển được dự báo sẽ rất bất ổn định ở một số khu vực từ Bắc Nhật Bản đến Tây Nhật Bản kéo dài đến ngày 26.

Các đám mây tích điện sẽ phát triển mạnh, đặc biệt ở các vùng ven Biển Nhật Bản, với xác suất sấm sét vượt quá 50%. Vì vậy, hãy chú ý đến sét đánh, gió giật mạnh như lốc xoáy và mưa lớn đột ngột (Hình 2).

Hình 2: Xác suất sấm sét (dự báo chiều tối ngày 25 tháng 11)

Sau đó, hai vùng áp thấp ở Biển Nhật Bản và bờ biển phía nam Nhật Bản được dự báo sẽ hợp nhất và phát triển trên vùng biển phía đông Nhật Bản (Hình 3).

Hình 3: Bản đồ thời tiết dự kiến (dự báo 9 giờ sáng ngày 26 tháng 11)

Do đó, từ ngày 25 đến 26, nhiệt độ ở độ cao khoảng 5500 mét trên không, vốn là tiêu chuẩn đo khí lạnh, được dự báo sẽ giảm xuống dưới âm 27 độ C ở Bắc Nhật Bản và Đông Nhật Bản, và dưới âm 24 độ C ở Tây Nhật Bản, cho thấy một đợt không khí lạnh mạnh bất thường trong thời điểm này.

Trong khi mọi người vẫn còn than nóng, mùa thu đã nhanh chóng trôi qua trên quần đảo Nhật Bản, nhường chỗ cho vẻ đẹp của những ngày đầu đông.

Tuy nhiên, ở phía nam xa xôi của Nhật Bản, gần đảo Mindanao của Philippines, mùa hè vẫn tiếp diễn, với nhiệt độ nước biển trên 29 độ C, cao hơn mức 27 độ C là ngưỡng cần thiết để bão hình thành.

Bão số 27 hình thành

Vào lúc 3 giờ sáng ngày 24 tháng 11 năm Reiwa thứ 7 (2025), một vùng áp thấp nhiệt đới đã hình thành ở phía đông nam đảo Mindanao của Philippines.

Vùng áp thấp nhiệt đới này được dự báo sẽ di chuyển về phía tây, đi qua Philippines và mạnh lên thành bão số 27 trên Biển Đông (Hình 4).

Hình 4: Mây và dự báo đường đi của vùng áp thấp nhiệt đới có khả năng phát triển thành bão số 27 gần Philippines (0 giờ ngày 25 tháng 11)

Tuy nhiên, sau khi mạnh lên thành bão số 27, cơn bão này dự kiến sẽ tiếp tục di chuyển về phía tây trên Biển Đông, nên sẽ không ảnh hưởng đến Nhật Bản.

Năm Reiwa thứ 7 (2025), việc hình thành bão đã bị trì hoãn, cơn bão số 1 xuất hiện vào ngày 11 tháng 6. Đây là cơn bão số 1 xuất hiện muộn thứ 5 kể từ năm Showa thứ 26 (1951), khi số liệu thống kê về bão bắt đầu được ghi nhận.

Tuy nhiên, sau đó, số lượng bão hình thành và số lượng bão tiếp cận đã nhiều hơn mức trung bình hàng năm (Bảng).

Bảng: Số lượng bão hình thành, số lượng bão tiếp cận và số lượng bão đổ bộ theo tháng trong năm Reiwa thứ 7 (đến ngày 24 tháng 11 năm 2025) và mức trung bình hàng năm (dưới)

Năm nay, bão số 5 đã đổ bộ vào Hokkaido vào tháng 7, bão số 12 vào tỉnh Kagoshima vào tháng 8, và bão số 15 vào tỉnh Kochi vào tháng 9. Dường như sẽ không có thêm cơn bão nào đổ bộ trong thời gian tới, vì vậy tổng số bão đổ bộ có thể sẽ là 3 cơn, tương đương mức trung bình hàng năm.

Tên châu Á của bão

Cơ quan Khí tượng Nhật Bản đặt số hiệu cho các cơn bão theo thứ tự hình thành trong năm.

Vùng áp thấp nhiệt đới hình thành ở phía đông nam đảo Mindanao khi phát triển thành bão sẽ là bão số 27, vì đây là cơn bão thứ 27 hình thành trong năm nay.

Ngoài số hiệu bão, Cơ quan Khí tượng Nhật Bản còn đặt tên châu Á cho các cơn bão theo danh sách do "Ủy ban Bão" – một tổ chức liên chính phủ của các quốc gia về phòng chống thiên tai đối với bão hình thành ở Tây Bắc Thái Bình Dương (bao gồm Biển Đông) – lập ra từ năm Heisei thứ 12 (2000).

Tên châu Á này là một nỗ lực nhằm nâng cao nhận thức về phòng chống thiên tai và giảm thiểu thiệt hại do bão bằng cách thúc đẩy sự tôn trọng văn hóa, tăng cường đoàn kết và hiểu biết lẫn nhau giữa các quốc gia châu Á.

Ủy ban Bão có sự tham gia của 14 quốc gia và vùng lãnh thổ (theo thứ tự bảng chữ cái: Campuchia, Trung Quốc, Triều Tiên, Hồng Kông, Nhật Bản, Lào, Ma Cao, Malaysia, Micronesia, Philippines, Hàn Quốc, Thái Lan, Hoa Kỳ, Việt Nam). Mỗi quốc gia/vùng lãnh thổ đề xuất 10 tên, tạo thành một danh sách tổng cộng 140 tên châu Á.

Tên châu Á phải đáp ứng các điều kiện như không quá dài (tối đa 9 chữ cái Latinh), dễ phát âm và không mang ý nghĩa xúc phạm trong ngôn ngữ của các quốc gia/vùng lãnh thổ thành viên khác. Về cơ bản, ý kiến của các quốc gia/vùng lãnh thổ được chấp nhận nguyên vẹn.

Nhật Bản đã đề xuất 10 tên có nguồn gốc từ tên chòm sao.

Trên trang web của Cơ quan Khí tượng Nhật Bản, lý do đề xuất tên chòm sao được đưa ra là: tên "trung lập" không phải là tên riêng của cá nhân/pháp nhân, nhãn hiệu, địa danh hoặc tên hiện tượng thời tiết; là sự vật "tự nhiên" ít gây xung đột lợi ích; và có mối liên hệ hình ảnh với các hiện tượng khí quyển như bão vì nằm trên bầu trời và quen thuộc với mọi người.

Cơn bão đầu tiên được đặt tên là bão số 1 năm Heisei thứ 12 (2000), với tên là "Damrey", có nghĩa là "voi" trong tiếng Campuchia. Kể từ đó, 140 tên châu Á đã được chuẩn bị sẵn được sử dụng tuần tự theo thứ tự hình thành bão, sau đó lại quay lại "Damrey" (một chu kỳ khoảng 5 đến 6 năm).

Tên châu Á bị loại bỏ

Về cơ bản, tên châu Á của bão được sử dụng lặp lại, nhưng những cơn bão gây ra thiệt hại lớn có thể được thay đổi tên theo yêu cầu của các quốc gia/vùng lãnh thổ thành viên Ủy ban Bão, để không sử dụng tên đó cho các cơn bão sau này.

Rất hiếm khi có trường hợp thay đổi tên vì những lý do khác, chẳng hạn như sau này phát hiện ra tên đó có phát âm tương tự tên một vị thần trong tôn giáo cụ thể nào đó. Tuy nhiên, trong số 68 lần thay đổi tên cho đến nay, hầu hết là do tên bị loại bỏ sau khi gây ra thảm họa.

Ví dụ, bão số 14 năm nay, tên do Lào đề xuất, đã đổi từ "Faxai" (tên phụ nữ) sang "Nongfa" (tên ao hồ).

Điều này là do bão số 15 (Faxai) năm Reiwa thứ nhất (2019), gây ra thiệt hại lớn do gió mạnh tập trung ở tỉnh Chiba, và được gọi là bão Bán đảo Boso.

Ngoài ra, bão số 18 năm nay, tên do Philippines đề xuất, đã đổi từ "Hagibis" (nhanh nhẹn) sang "Lagasa" (làm tăng tốc độ).

Điều này là do bão số 19 (Hagibis) năm Reiwa thứ nhất (2019), gây ra thiệt hại lớn do mưa lớn tập trung ở Đông Nhật Bản, được gọi là bão Đông Nhật Bản. Do đó, tên Hagibis do Philippines đề xuất đã bị loại bỏ và đổi thành Lagasa.

Hơn nữa, bão số 27 dự kiến hình thành gần Philippines, theo danh sách ban đầu sẽ là "Kanmuri" (chòm sao Bắc Miện) do Nhật Bản đặt tên. Tuy nhiên, Kanmuri đã bị loại bỏ và đổi thành "Koto" (chòm sao Thiên Cầm).

Điều này là do bão số 28 (Kanmuri) năm Reiwa thứ nhất (2019) đã gây ra thiệt hại nghiêm trọng ở Philippines, bao gồm 18 người thiệt mạng.

Ngôi sao sáng nhất (sao cấp một) trong chòm sao Thiên Cầm là Vega (biểu tượng ngôi sao trên ảnh tiêu đề).

Chòm sao Thiên Ưng nằm đối diện chòm sao Thiên Cầm qua Dải Ngân Hà, và ngôi sao sáng nhất (sao cấp một) trong chòm sao Thiên Ưng là Altair (Hình 5).

Hình 5: Dải Ngân Hà và chòm sao Thiên Cầm (trên: ngôi sao đánh dấu là Vega) và chòm sao Thiên Ưng (dưới: ngôi sao đánh dấu là Altair) (Nguồn: Image Mart)

Tức là, sao Ngưu Lang (Altair) và sao Chức Nữ (Vega) trong truyền thuyết Thất Tịch đối diện nhau qua Dải Ngân Hà.

Tuy nhiên, tên châu Á "Washi" (có nghĩa là chim ưng) đã được sử dụng cho đến bão số 21 (Washi) năm Heisei thứ 23 (2011). Nhưng do bão này gây ra thiệt hại lớn bởi triều cường trên đảo Mindanao của Philippines, tên này đã bị loại bỏ.

Chòm sao Thiên Cầm, nơi có sao Chức Nữ, đã được đưa vào danh sách tên châu Á của bão, nhưng sẽ không bao giờ được kết nối với chòm sao Thiên Ưng, nơi có sao Ngưu Lang.