Lễ hội Cảng Quân sự Jinhae tại Changwon, Hàn Quốc

Khi Tổng thống Mỹ Donald Trump khởi xướng cuộc chiến thương mại của mình, ông giải thích rằng mục tiêu là đưa việc làm và ngành sản xuất trở lại Hoa Kỳ, giảm thâm hụt thương mại và tạo ra một môi trường cạnh tranh công bằng cho các công ty Mỹ trên thị trường toàn cầu.

Tuy nhiên, sau nhiều tháng đàm phán và việc các quốc gia từ chối yêu cầu của Mỹ, chiến lược của ông Trump đã trở nên mang tính trừng phạt hơn.

Đối với các công ty Mỹ, tình hình này không phải là mới.

Chiến lược "Trung Quốc + 1" không còn hiệu quả

Khi thuế quan được áp dụng đối với hàng hóa Trung Quốc dưới thời chính quyền Trump nhiệm kỳ 1, nhiều công ty đã nỗ lực giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc và chuyển địa điểm sản xuất sang Việt Nam, Thái Lan, Ấn Độ, v.v., để tránh mức thuế cao.

Tuy nhiên, với loạt thuế quan mới này, các nền kinh tế trên cũng không nằm ngoài tầm ngắm. Vào ngày 1 tháng này, các chỉ số chứng khoán chính tại thị trường Đài Loan và Hàn Quốc đã giảm mạnh, kéo theo làn sóng bán tháo.

Cả hai quốc gia này đóng vai trò trung tâm trong mạng lưới sản xuất thiết bị điện tử rộng lớn ở châu Á.

Tác động đến các tập đoàn công nghệ lớn

Mặc dù chi tiết vẫn còn mơ hồ, nhưng nhiều công ty Mỹ, từ Apple đến Nvidia, có thể sẽ phải gánh chịu chi phí chuỗi cung ứng tăng lên. Các công ty này mua sắm linh kiện quan trọng từ các nước châu Á và lắp ráp sản phẩm trong khu vực.

Và iPhone, chất bán dẫn, pin, cùng vô số linh kiện nhỏ hỗ trợ cuộc sống hiện đại, sẽ trở thành đối tượng chịu thuế quan cao.

Đây không phải là một tình huống thuận lợi cho các quốc gia châu Á đã tăng trưởng và thịnh vượng nhờ xuất khẩu và đầu tư nước ngoài, như ô tô của Nhật Bản, thiết bị điện tử của Hàn Quốc và chất bán dẫn của Đài Loan.

Nhu cầu tăng cao đối với các sản phẩm này đã tạo ra thặng dư thương mại với Mỹ trong nhiều năm. Tổng thống Trump cho rằng ngành sản xuất châu Á đang lấy đi việc làm của Mỹ.

Vào tháng 5, ông Trump đã nói với Tim Cook, Giám đốc điều hành của Apple: "Chúng tôi đã chịu đựng việc các bạn tiếp tục xây dựng nhà máy ở Trung Quốc trong nhiều năm (...) Chúng tôi không quan tâm nếu các bạn xây dựng nhà máy ở Ấn Độ. Ấn Độ tự lo liệu lấy."

Apple thu được khoảng một nửa doanh thu từ việc bán iPhone. iPhone được sản xuất tại Trung Quốc, Việt Nam và Ấn Độ.

Công ty đã báo cáo kết quả kinh doanh quý 2 (tháng 4-6) khả quan vài giờ trước khi ông Trump công bố các mức thuế mới vào đêm 31 tháng 7. Giờ đây, triển vọng tương lai đang trở nên không chắc chắn.

Trong cuộc họp qua điện thoại với các nhà phân tích, CEO Cook giải thích rằng thuế quan đã gây ra chi phí 800 triệu USD (khoảng 120 tỉ yên) trong quý trước. Ông cũng cảnh báo rằng có thể phát sinh thêm 1,1 tỉ USD gánh nặng chi phí trong quý tiếp theo.

Các công ty công nghệ thường lập kế hoạch cho nhiều năm tới, nhưng chính sách thuế quan khó lường của ông Trump đang làm đình trệ hoạt động kinh doanh.

Ví dụ, nền tảng thương mại điện tử của Amazon cũng phụ thuộc nhiều vào Trung Quốc cho phần lớn các sản phẩm được bán tại Hoa Kỳ.

Tuy nhiên, hiện tại, mức thuế đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc vẫn chưa được công bố rõ ràng. Chính phủ Trung Quốc cần đạt được thỏa thuận với Mỹ trước ngày 12 tháng 8.

Trước khi hai nước đồng ý giảm căng thẳng, các cuộc trả đũa thuế quan vẫn tiếp diễn, với mức thuế đạt tới 145% đối với một số mặt hàng.

Tuy nhiên, vấn đề không còn chỉ là Trung Quốc nữa.

Vào ngày 31 tháng 7, CEO Tim Cook của Apple tiết lộ rằng phần lớn iPhone hiện đang được bán tại Mỹ là sản xuất tại Ấn Độ. Tuy nhiên, do chính phủ Ấn Độ không đạt được thỏa thuận trong thời hạn, ông Trump đã áp thuế 25% đối với hàng nhập khẩu từ Ấn Độ.

Các công ty khác đã áp dụng chiến lược "Trung Quốc + 1" để vận chuyển sản phẩm đến Mỹ qua Việt Nam và Thái Lan nhằm tránh các mức thuế được áp dụng dưới thời chính quyền Trump nhiệm kỳ 1. Tuy nhiên, lần này, các mặt hàng vận chuyển vòng cũng nằm trong diện bị đánh thuế.

Trên thực tế, vận chuyển vòng đã là một điểm tranh cãi quan trọng trong các cuộc đàm phán trước đây giữa Mỹ và các nước châu Á. Theo ông Trump, hàng nhập khẩu thông thường từ Việt Nam bị đánh thuế 20%, nhưng hàng vận chuyển vòng sẽ bị áp thuế 40%.

Ngành bán dẫn đối mặt thách thức

Đặc biệt, đối với ngành sản xuất công nghệ cao như chất bán dẫn, tình hình thậm chí còn khó khăn hơn. Hơn một nửa số chất bán dẫn của thế giới, và hầu hết các sản phẩm tiên tiến nhất, được sản xuất tại Đài Loan. Đài Loan hiện đang chịu mức thuế 20% từ Mỹ.

Chất bán dẫn không chỉ là nền tảng của kinh tế Đài Loan mà còn là trọng tâm để Mỹ duy trì ưu thế công nghệ so với Trung Quốc. Do đó, Nvidia của Mỹ, công ty sử dụng chip của TSMC (Taiwan Semiconductor Manufacturing Company) trong các sản phẩm trí tuệ nhân tạo (AI) của mình, cũng sẽ phải chịu gánh nặng thuế quan cao.

Bãi bỏ "Quy tắc miễn thuế tối thiểu" (de minimis rule)

Những đối tượng có thể chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ chính sách thuế quan của ông Trump là các gã khổng lồ thương mại điện tử châu Á và các công ty Mỹ phụ thuộc vào nhà cung cấp hoặc nền tảng thị trường của Trung Quốc.

Tuần này, ông Trump đã đưa ra một quyết định bất ngờ là bãi bỏ "Quy tắc miễn thuế tối thiểu" (de minimis rule), vốn miễn trừ việc thanh toán thuế quan cho các mặt hàng nhập khẩu vào Mỹ có giá trị dưới 800 USD.

Ông Trump lần đầu tiên bãi bỏ quy tắc này vào tháng 5, nhắm mục tiêu vào các gói hàng từ Trung Quốc và Hồng Kông. Điều này giáng một đòn mạnh vào các "ông lớn" thương mại điện tử Trung Quốc như SHEIN và Temu, những công ty đã phát triển nhanh chóng nhờ bán hàng trực tuyến ở phương Tây.

Hiện nay, các trang web đấu giá của Mỹ như eBay và các trang web thương mại điện tử như Etsy cũng không còn được hưởng "Quy tắc miễn thuế tối thiểu". Đối với người tiêu dùng Mỹ, giá của các mặt hàng đã qua sử dụng, đồ cổ và đồ thủ công dự kiến sẽ tăng lên.

Kết luận

Ông Trump tuyên bố rằng các mức thuế này là biện pháp bảo vệ lợi ích của người dân Mỹ, nhưng trong một thế giới hội nhập sâu rộng, các doanh nghiệp và chính người tiêu dùng Mỹ cũng có thể trở thành nạn nhân.

Do sự không chắc chắn vẫn còn quá cao, rất khó để xác định ai là người chiến thắng thực sự trong tình hình này.