Hình ảnh minh họa. Photo:PIXTA

"Chúng tôi đã phái cử 500 thực tập sinh kỹ năng sang Nhật Bản." Một quan chức của tổ chức phái cử thực tập sinh kỹ năng nước ngoài đã tự hào nói như vậy. Tuy nhiên, đằng sau đó, các thực tập sinh Việt Nam đang bị mắc nợ và bị bóc lột nặng nề. Những gì tôi nhìn thấy khi thâm nhập vào một tổ chức phái cử đặt tại một tòa nhà sang trọng ở Hà Nội chính là mặt tối của chế độ thực tập sinh kỹ năng. *Bài viết này được trích dẫn và chỉnh sửa từ một phần của cuốn sách "Người lao động nước ngoài "cấp thấp" - Nhật Bản: Một quốc gia di dân theo kiểu đốt rừng làm rẫy" của Yasuda Mineshige (KADOKAWA). Cuốn sách này là phiên bản được sửa đổi và tái bản dưới dạng sách bỏ túi, dựa trên cuốn sách bìa cứng được xuất bản bởi KADOKAWA vào tháng 3 năm 2021. Xem thêm ảnh của bài viết này

Tổ chức phái cử thực tập sinh kỹ năng nước ngoài đặt văn phòng tại tòa nhà sang trọng ở Hà Nội

"Năm ngoái, công ty chúng tôi đã gửi 700 lao động sang Đài Loan và 100 lao động sang Nga. Riêng về phía Nhật Bản, chúng tôi đã phái cử 500 thực tập sinh kỹ năng." Người đàn ông tiếp tục nói tiếng Trung một cách trôi chảy. Anh ta là người Việt Nam, nhưng có lẽ vì có quan hệ làm ăn với Đài Loan nên anh ta nói tiếng rất lưu loát.

Ngày 24 tháng 6 năm 2019. Tôi đang ở trong văn phòng của Future Link, một tổ chức phái cử thực tập sinh kỹ năng nước ngoài, nằm trong nội thành Hà Nội, Việt Nam. Đó là một tòa nhà 5-6 tầng mang đậm vẻ sang trọng. Sảnh tầng 1 và phòng họp tiếp khách nơi chúng tôi đang ngồi có trần nhà cao như cung điện.

Ngoài việc phái cử thực tập sinh kỹ năng sang Nhật Bản, công ty này còn thực hiện việc phái cử lao động Việt Nam sang Đài Loan và Nga.

"Các thực tập sinh kỹ năng đi Nhật Bản làm việc trong nhiều lĩnh vực khác nhau như nông nghiệp, ngư nghiệp, công việc nhà máy, xây dựng, v.v., và không có sự không phù hợp giữa nguyện vọng ban đầu. Mọi người đều hài lòng với công việc của mình."

Thực tập sinh kỹ năng bỏ trốn do vấn đề từ phía Nhật Bản?

Tạm thời, chúng ta hãy gọi người đàn ông này, một quản lý cấp cao của công ty, là Đức. Tuy nhiên, trái ngược với lời nói của anh ta, Future Link lại là một công ty khá tai tiếng trong số các tổ chức phái cử ở Hà Nội.

Chúng tôi đến đây là theo yêu cầu của Hà, một cựu thực tập sinh kỹ năng người Việt Nam, người từng làm việc tại công ty Hanmura (tên giả định), một doanh nghiệp chuyên cung cấp suất ăn và dịch vụ nhà ăn ở thành phố Hiroshima, thông qua công ty này.

Hà 27 tuổi (tuổi vào thời điểm đó, các tuổi khác cũng tương tự) và đến từ một vùng nông thôn ngoại ô thành phố Móng Cái, phía đông bắc Việt Nam. Cô là mẹ đơn thân với một cậu con trai 9 tuổi ở quê nhà. Cô khẳng định rằng mình đã bị công ty Hanmura đối xử vô nhân đạo ở Nhật Bản và bị lừa dối bởi công ty phái cử Future Link.

"Vấn đề thực tập sinh kỹ năng bỏ trốn ư? À, nếu có tình huống như vậy, chắc chắn là có vấn đề gì đó từ phía Nhật Bản. Nhưng với những người mà công ty chúng tôi gửi đi Nhật Bản thì không có nhiều trường hợp như vậy đâu."

Thực chất chế độ thực tập sinh kỹ năng nước ngoài là nhập khẩu lao động từ các nước đang phát triển

Chắc hẳn nhiều người đã từng nghe đến tai tiếng của chế độ thực tập sinh kỹ năng nước ngoài của Nhật Bản. Không cần phải nói nhiều, nhưng ở đây, chúng ta hãy cùng tổng hợp lại một chút.

Chế độ thực tập sinh kỹ năng nước ngoài được thành lập vào năm 1993, không lâu sau khi bong bóng kinh tế vỡ, với mục đích đóng góp quốc tế thông qua "phát triển con người", tức là chuyển giao công nghệ và kiến thức tiên tiến của Nhật Bản cho các nước đang phát triển và đào tạo nhân lực tại chỗ.

Tuy nhiên, việc đào tạo nhân lực và đóng góp quốc tế chỉ là vỏ bọc. Trên thực tế, nó được vận hành như một hệ thống phái cử lao động nước ngoài giá rẻ, không có kỹ năng, đến các địa điểm lao động ở Nhật Bản với thời hạn 5 năm (trước năm 2017 là 3 năm).

Thực tế, hành vi được gọi là "phái cử" thực tập sinh kỹ năng trong tiếng Nhật, lại được gọi là "xuất khẩu lao động" trong tiếng Trung Quốc và "Xuất cảnh lao động" (nếu viết bằng chữ Hán là "出口労働") trong tiếng Việt. Điều này có nghĩa là thực chất đây không phải là thực tập mà là xuất khẩu lao động.

Tính đến cuối năm 2019, tổng số thực tập sinh kỹ năng đã lên tới khoảng 410.000 người, chiếm khoảng 14% tổng số người nước ngoài đang cư trú tại Nhật Bản. Quốc tịch Việt Nam chiếm nhiều nhất với 53,2%, tiếp theo là Trung Quốc 20,0%, Philippines 8,7%, v.v.

Hầu hết những người trở thành thực tập sinh kỹ năng là những thanh niên đến từ nông thôn, có trình độ học vấn và địa vị xã hội tương đối thấp ở quê nhà.