Đường sắt cao tốc Indonesia đối mặt khó khăn tài chính sau 2 năm hoạt động: Nợ có thể thành "bom hẹn giờ"

Đường sắt cao tốc tại Indonesia, đi vào hoạt động từ tháng 10 năm 2023, đang nhanh chóng đối mặt với tình hình tài chính xấu đi. Mặc dù được phát triển dưới sự dẫn dắt của Trung Quốc như một dự án trọng điểm trong sáng kiến "Vành đai và Con đường", nhưng do lượng hành khách thấp và chi phí dự án tăng vọt, không có dấu hiệu nào cho thấy dự án sẽ thoát khỏi tình trạng thua lỗ. Lịch sử dự án: Nhật Bản từng là động lực ban đầu nhưng...

Khả năng cao là quyết định của chính phủ Indonesia khi chuyển từ phương án Shinkansen của Nhật Bản – vốn được đánh giá cao ban đầu – sang phương án của Trung Quốc cũng sẽ bị đặt dấu hỏi.

Chi phí dự án tăng vọt

Bản đồ đường sắt cao tốc Indonesia

Đây là tuyến đường sắt cao tốc đầu tiên ở Đông Nam Á, nối thủ đô Jakarta và Bandung với quãng đường khoảng 140 km trong khoảng 45 phút. Bà Eva Chairunisa, thư ký của Công ty Đường sắt Cao tốc Indonesia-Trung Quốc (KCIC), đơn vị điều hành, quảng bá rằng "việc di chuyển đã trở nên nhanh hơn, tiện lợi và hiệu quả hơn".

Đường sắt cao tốc Indonesia được xây dựng dưới sự dẫn dắt của Trung Quốc (tháng 10 năm 2023) = Reuters

Tính đến cuối tháng 7, tổng số hành khách tích lũy đạt 10,7 triệu người. Theo tờ báo lớn địa phương Kompas, số lượng hành khách hàng ngày chỉ đạt khoảng 1/3 đến 1/4 so với dự kiến. Là một tuyến đường sắt cao tốc, quãng đường vận hành ngắn và việc các nhà ga nằm xa trung tâm cũng là một trở ngại. Sự chậm trễ trong việc mua đất và thay đổi phương pháp thi công đã chồng chất, khiến thời gian khai trương bị lùi lại 4 năm so với dự kiến ban đầu (năm 2019), và chi phí dự án đã tăng 1,3 lần so với ước tính, lên tới 7,2 tỷ USD (khoảng 1 nghìn tỷ yên).

KCIC, công ty điều hành, có 60% vốn góp từ liên doanh các doanh nghiệp nhà nước Indonesia (bao gồm công ty đường sắt quốc gia) và 40% từ liên doanh các doanh nghiệp Trung Quốc. Năm 2024, liên doanh doanh nghiệp nhà nước Indonesia đã báo lỗ 4,195 nghìn tỷ Rupiah (khoảng 38 tỷ yên), tăng 4,3 lần so với năm trước, và tiếp tục lỗ 1,6 nghìn tỷ Rupiah trong nửa đầu năm nay (tháng 1-6). Nếu tính cả phía Trung Quốc (không công bố báo cáo tài chính), tổng mức lỗ của KCIC được dự đoán sẽ còn lớn hơn nữa.

Chính phủ đã từng trình bày kế hoạch mở rộng tuyến đường sắt cao tốc lên hơn 500 km, tức là dài gấp ba lần hiện tại, chạy ngang qua đảo Java để đến Surabaya. Mục tiêu là thu hút thêm hành khách từ các chuyến bay đường dài để tăng doanh thu, nhưng với tình hình nợ nần ngày càng tăng hiện nay, kế hoạch này đang bị treo lơ lửng.

Trong quá trình xây dựng, đã diễn ra cuộc cạnh tranh gay gắt giữa Nhật Bản và Trung Quốc để giành hợp đồng. Năm 2015, chính quyền Tổng thống Joko (khi đó) đã quyết định chọn phương án của Trung Quốc thay vì hệ thống Shinkansen của Nhật Bản vốn được đánh giá cao. Các yếu tố then chốt được cho là việc 75% chi phí dự án được tài trợ bằng khoản vay từ Ngân hàng Phát triển Trung Quốc, kèm theo điều kiện không yêu cầu chính phủ Indonesia gánh chịu gánh nặng tài chính, và cam kết của Trung Quốc về việc hoàn thành sớm.