"80 năm Chiến thắng" - Biểu tượng của thế giới chia rẽ: Trung Quốc và tham vọng định hình trật tự quốc tế

Ngày 3/9, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cùng các nguyên thủ quốc gia khác tiến vào Quảng trường Thiên An Môn ở trung tâm Bắc Kinh (EPA Jiji).

Trong chuỗi sự kiện kỷ niệm "80 năm Chiến thắng" vào ngày 3/9, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã thể hiện mong muốn tăng cường vai trò của nước này trong trật tự quốc tế. Tuy nhiên, các quốc gia phương Tây, bao gồm nhóm G7, đều vắng mặt. Sự kiện mà ông Tập đặt cược uy tín của bản thân và quốc gia đã trở thành biểu tượng cho tình trạng thế giới ngày càng chia rẽ.

Xem thêm ảnh: Lễ duyệt binh kỷ niệm "80 năm Chiến thắng" tại Bắc Kinh

Gợi nhớ thời kỳ Chiến tranh Lạnh

Trước lễ duyệt binh, ông Tập Cận Bình đã đứng trên Lầu Thiên An Môn ở Bắc Kinh cùng với Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng Bí thư Đảng Lao động Triều Tiên Kim Jong Un. Đây là lần đầu tiên các nhà lãnh đạo tối cao của Trung Quốc, Nga và Triều Tiên tề tựu tại địa điểm này kể từ cuộc duyệt binh kỷ niệm 10 năm thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa vào năm 1959. Các thành viên khi đó là cha đẻ của Trung Quốc mới, Mao Trạch Đông, Chủ tịch Liên Xô Nikita Khrushchev, và ông nội của ông Kim Jong Un, Kim Nhật Thành. Cảnh ba nhà lãnh đạo của ba quốc gia một lần nữa đứng cạnh nhau gợi nhớ về thời kỳ Chiến tranh Lạnh, khi thế giới bị chia thành hai phe Đông và Tây.

Trong bài phát biểu tại lễ duyệt binh, ông Tập đã nhấn mạnh rằng "Cuộc kháng chiến chống Nhật là một phần quan trọng của cuộc chiến chống phát xít". Ông kêu gọi thế giới công nhận những hy sinh của Trung Quốc đã đóng góp vào chiến thắng của Đồng minh và thể hiện quyết tâm mở rộng tiếng nói của nước này trên trường quốc tế.

Tại các hội nghị liên quan của "Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO)" do Trung Quốc và Nga dẫn dắt, diễn ra tại Thiên Tân cho đến ngày 1/9, ông Tập cũng tuyên bố sẽ "xây dựng một hệ thống quản trị toàn cầu công bằng và hợp lý hơn, đồng thời thúc đẩy việc hiện thực hóa cộng đồng vận mệnh chung của nhân loại". Ông đã làm rõ lập trường của Trung Quốc, cùng với các quốc gia mới nổi, chống lại trật tự quốc tế do Mỹ và châu Âu dẫn dắt.

Thực trạng "Cộng đồng vận mệnh chung"

"Cộng đồng vận mệnh chung của nhân loại" là một cụm từ khóa trong triết lý ngoại giao do ông Tập Cận Bình đề xướng. Theo chính phủ Trung Quốc, triết lý này được cho là "vượt lên trên 'các giá trị phổ quát' mà một số ít quốc gia phương Tây tự ca ngợi" (Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Mã Triều Húc). Mặc dù thiếu tính cụ thể, nhưng nó dựa trên đường lối đối ngoại truyền thống của Trung Quốc, nhấn mạnh nguyên tắc không can thiệp vào công việc nội bộ và khác biệt với các giá trị phương Tây vốn coi trọng nhân quyền và pháp quyền.

Triết lý này dễ được chấp nhận không chỉ bởi Nga (đang tiếp tục cuộc xâm lược Ukraine) và Triều Tiên (duy trì chế độ độc tài), mà còn bởi nhiều quốc gia mới nổi. Hơn nữa, nếu được diễn giải rộng rãi, nó có thể trở thành cơ sở để hợp pháp hóa các nỗ lực của Trung Quốc nhằm thay đổi hiện trạng bằng vũ lực ở Biển Hoa Đông và Biển Đông.

Tâm lý cảnh giác vẫn còn sâu sắc

Tuy nhiên, số lượng quốc gia đồng tình với quan điểm này cho đến nay vẫn còn hạn chế. Số lượng các nhà lãnh đạo cấp cao tham dự lễ duyệt binh lần này chỉ là 26 quốc gia, ít hơn 5 quốc gia so với "70 năm Chiến thắng" 10 năm trước. Ngoài Nga và Triều Tiên, chủ yếu là các quốc gia cộng sản như Việt Nam và Cuba, chính quyền quân sự Myanmar, và các quốc gia Trung Á có quan hệ kinh tế sâu sắc với Trung Quốc.

Sự tham gia của các quốc gia Mỹ Latinh và châu Phi rất ít, và Thủ tướng Ấn Độ Modi, người đã đến Trung Quốc dự hội nghị SCO, cũng đã sớm về nước. Phần lớn các quốc gia phương Tây, bao gồm G7, cũng không cử đại diện chính phủ. Điều này được cho là phản ứng trước sự hiện diện của ông Putin, và các quốc gia châu Âu đã thống nhất không cử đại sứ tham dự.

Đối với Hàn Quốc, quốc gia mà cựu Tổng thống Park Geun-hye (lúc bấy giờ) đã tham dự lần trước, Tổng thống Lee Jae-myung đã vắng mặt trong sự kiện này. Một nhà ngoại giao phương Tây nhận xét: "Mặc dù có thể có sự bất mãn với chính quyền Trump của Mỹ, nhưng rõ ràng là mỗi nước vẫn giữ một sự cảnh giác sâu sắc đối với Trung Quốc."

Sự kiện kỷ niệm chiến thắng lần này đã làm nổi bật khoảng cách sâu sắc với phương Tây. Tại Trung Quốc, cũng có những luận điệu đổ lỗi cho Nhật Bản, cho rằng "Nhật Bản đã yêu cầu các nước không tham dự" khi nói về việc Mỹ và châu Âu vắng mặt.