Xã luận: Lo ngại mở rộng xuất khẩu vũ khí Nhật Bản

Nhật Bản hậu chiến đã cấm xuất khẩu vũ khí về nguyên tắc, dưới chủ nghĩa hòa bình của Hiến pháp. Điều này nhằm tránh tiếp tay cho các cuộc xung đột quốc tế. Giờ đây, 80 năm sau khi chiến tranh kết thúc, nguyên tắc này đang bị lung lay dữ dội. Mối lo ngại về việc xuất khẩu vũ khí có khả năng sát thương cao đang gia tăng không ngừng.

Thương vụ tàu hộ vệ với Úc và các đối tác khác

Tháng này, chính phủ Nhật Bản và Úc đã công bố rằng Nhật Bản đã trở thành ứng cử viên hàng đầu cho việc phát triển chung các loại tàu chiến mới cho Hải quân Úc. Hợp đồng cuối cùng dự kiến sẽ được ký vào năm tới.

Kế hoạch này dựa trên việc đồng phát triển tàu hộ vệ tối tân nhất của Lực lượng Phòng vệ Biển Nhật Bản (MSDF) mang tên "FFM" (lớp Mogami), do Mitsubishi Heavy Industries đóng. Tổng cộng 11 chiếc tàu sẽ được đóng với quy mô lên tới 10 tỷ AUD (khoảng 950 tỷ yên). Ba chiếc đầu tiên sẽ được đóng tại Nhật Bản và dự kiến bắt đầu bàn giao vào năm 2029. Tám chiếc còn lại sẽ được đóng tại Úc.

Chúng có khả năng trang bị tên lửa tầm xa và có thể tấn công tàu ngầm hoặc máy bay chiến đấu. Chúng cũng có khả năng tàng hình, khó bị radar phát hiện. Đây chính là những vũ khí lớn có khả năng sát thương cao.

Chính phủ Nhật Bản dường như cũng đang xem xét xuất khẩu các tàu hộ vệ lớp Abukuma đã qua sử dụng tới Philippines, Indonesia và Việt Nam.

Rủi ro từ định nghĩa không rõ ràng về "phát triển chung"

Mặc dù Nhật Bản hạn chế xuất khẩu vũ khí có khả năng sát thương cao, nhưng họ cho phép nếu đó là dự án phát triển và sản xuất chung. Các tàu hộ vệ cũ cũng sẽ được coi là sản phẩm phát triển chung nếu các thông số kỹ thuật được thay đổi.

Định nghĩa về phát triển chung không rõ ràng. Điều đó có thể khiến các quy định trở nên vô nghĩa và việc xuất khẩu vũ khí sát thương có thể mở rộng một cách tùy tiện.

Sự thay đổi chính sách xuất khẩu vũ khí của Nhật Bản

Các quy tắc xuất khẩu vũ khí đã thay đổi đáng kể trong khoảng 10 năm qua. Chính phủ Abe Shinzo đã thông qua "Ba nguyên tắc chuyển giao trang thiết bị quốc phòng" mới vào năm 2014, thúc đẩy xuất khẩu. Tuy nhiên, việc này vẫn giới hạn trong 5 lĩnh vực phi chiến đấu: cứu hộ, vận tải, cảnh giới, giám sát và rà phá mìn.

Chính phủ Kishida Fumio tiếp tục xem xét lại Ba Nguyên tắc và hướng dẫn vận hành từ năm 2023 đến 2024, mở đường cho việc xuất khẩu vũ khí sát thương.

Việc xuất khẩu tên lửa phòng không Patriot sản xuất tại Nhật Bản theo giấy phép của công ty Mỹ đã được cho phép. Máy bay chiến đấu thế hệ tiếp theo được đồng phát triển với Anh và Ý đã được dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu sang các nước thứ ba. Và giờ là việc xuất khẩu tàu hộ vệ này.

Xét theo lịch sử hậu chiến, việc mở rộng xuất khẩu vũ khí sát thương là một bước ngoặt lớn. Liệu có phải khả năng vũ khí của Nhật Bản được sử dụng trong các cuộc xung đột ở nước ngoài sẽ tăng lên nữa không?

Cần giám sát chặt chẽ và minh bạch

Chính phủ Nhật Bản mong muốn tăng cường hợp tác an ninh với Úc và các quốc gia Đông Nam Á, với mục tiêu đối phó với những động thái gia tăng sức mạnh hàng hải của Trung Quốc. Điều này cũng nhằm mục đích củng cố ngành công nghiệp quốc phòng.

Không quá lời khi nói rằng chúng ta đang đứng trước ngã ba đường của chính sách an ninh quốc gia. Quá trình ra quyết định cần phải nghiêm ngặt. Việc chính phủ dễ dàng thay đổi chính sách kể từ thời chính quyền Abe là điều nguy hiểm.

Chúng ta cần yêu cầu các thủ tục mở rộng cho công chúng, bao gồm thảo luận và phê duyệt của Quốc hội. Các đảng đối lập, vốn chiếm đa số tại cả Thượng viện và Hạ viện, nên chủ trương đưa vào cơ chế Quốc hội tham gia.