Nắng nóng kỷ lục và nguy cơ nhiệt độ bầu ướt: Chỉ số "nhiệt độ bầu ướt" là gì để tránh "nguy hiểm đe dọa tính mạng"?

Ảnh minh họa Nguồn: Adobe Stock

Lịch sử loài người dường như là một câu chuyện thành công vĩ đại trong việc thiết lập sự thống trị trên toàn cầu. Tuy nhiên, đằng sau thành công đó, Homo sapiens đã luôn sống trong "thời gian vay mượn". Vinh quang kéo dài hàng ngàn năm nay đang dần đi đến hồi kết. Tại sao lại như vậy? Cuốn sách "30 vạn năm Homo sapiens, câu chuyện vinh quang và hủy diệt: Lịch sử suy tàn của đế chế loài người", vừa xuất bản đã tái bản ngay lập tức, đã nhìn lại lịch sử phồn vinh của loài người, đồng thời nói về khả năng tuyệt chủng, lý do và hy vọng để tránh số phận đó. Ông Kaoru Takeuchi (nhà văn khoa học) nhận xét: "Dù đề cập đến một chủ đề nghiêm trọng, nhưng lối viết của tác giả lại đầy hài hước và dí dỏm, mang đến cảm giác đọc sảng khoái. Đây là một cuốn sách kỳ diệu". Cuốn sách được các chuyên gia hàng đầu Nhật Bản và thế giới giới thiệu. Chúng tôi xin phép công bố một phần nội dung của cuốn sách.

Nắng nóng gay gắt chưa từng thấy

Những mùa hè nóng bức ngày càng trở nên thường xuyên. Tại các thành phố, hiện tượng đảo nhiệt đô thị làm tăng mức độ nghiêm trọng của sóng nhiệt. Các tòa nhà và đường sá dễ hấp thụ và phát tán nhiệt mặt trời hơn so với đồng cỏ và rừng cây, điều này đẩy nhiệt độ lên cao. Đôi khi, đây trở thành vấn đề đe dọa tính mạng.

Ví dụ, ở Chicago, một đợt sóng nhiệt vào tháng 7 năm 1995 đã khiến khoảng 700 người thiệt mạng chỉ trong năm ngày.

Nhiệt độ toàn cầu tiếp tục tăng. Ngày 7 tháng 5 năm 2023, Việt Nam, một quốc gia ở Đông Nam Á, đã ghi nhận nhiệt độ cao nhất trong lịch sử quan trắc – hơn 44 độ C một chút.

Tại Thái Lan, nhiệt độ 44,6 độ C đã được ghi nhận, và một thị trấn ở miền đông Myanmar ghi nhận 43,8 độ C, đây là nhiệt độ cao nhất trong mười năm qua. Thông thường, ở Đông Nam Á, thời tiết nóng đỉnh điểm ngay trước khi mùa gió mùa (mùa mưa) bắt đầu, nhưng cái nóng gay gắt như vậy thì chưa từng có. Từ tháng 4 đến tháng 5 cùng năm 2023, Ấn Độ và Bangladesh cũng báo cáo nhiệt độ cao bất thường.

Và từ tháng 4 đến tháng 6 năm 2024, tổng tuyển cử đã diễn ra ở Ấn Độ, hàng trăm triệu người xếp hàng để bỏ phiếu, nhưng nhiệt độ cuối cùng đã đạt 49,9 độ C, lập kỷ lục cao nhất trong lịch sử quốc gia. Đợt sóng nhiệt này đã gây ra nhiều cái chết, bao gồm cả các cán bộ bầu cử.

Sóng nhiệt và cháy rừng

Châu Âu cũng không ngoại lệ. Tháng 4 năm 2023, Cordoba ở miền nam Tây Ban Nha đã ghi nhận nhiệt độ 38,8 độ C, đây là mức cao nhất từng được quan trắc vào tháng 4. Mùa xuân gần như trôi qua mà chưa kịp đến, và bờ biển Địa Trung Hải bị bao phủ bởi cái nóng dữ dội không ngừng.

Kèm theo hạn hán kéo dài, sóng nhiệt đã gây ra các vụ cháy rừng trên diện rộng, gây thiệt hại nghiêm trọng cho nhiều ngôi nhà và ngành du lịch, vốn được coi là huyết mạch của khu vực này. Năm 2023 là năm nóng nhất toàn cầu kể từ khi các kỷ lục bắt đầu được ghi nhận vào năm 1850. Nhiệt độ không có dấu hiệu ngừng tăng, và các kỷ lục liên tục bị phá vỡ.

Khi bạn đọc những dòng này, những hiện tượng thời tiết bất thường được liệt kê ở đây thậm chí có thể đã trở thành quá khứ.

Yếu tố nghiêm trọng hơn

Nhiệt độ quá cao có thể đe dọa tính mạng. Đặc biệt, người già và trẻ nhỏ có nguy cơ cao hơn vì khả năng điều hòa thân nhiệt kém.

Yếu tố nghiêm trọng hơn nữa là độ ẩm. Loài người đã tiến hóa ở vùng thảo nguyên nóng và khô của châu Phi, vì vậy họ điều hòa thân nhiệt bằng cách sử dụng "mồ hôi" như một phương tiện làm mát tự nhiên. Khi mồ hôi bay hơi từ da, nó cần năng lượng cho quá trình hóa hơi, và năng lượng đó được lấy đi từ da, làm mát cơ thể.

Tuy nhiên, cơ chế này chỉ hoạt động khi không khí khô. Khi độ ẩm trong không khí đạt 100%, không khí đã bão hòa hơi nước, mồ hôi không thể bay hơi và thân nhiệt không giảm.

Nhiệt độ bầu ướt và "nguy cơ đe dọa tính mạng"

Chỉ số thể hiện sự kết hợp giữa nhiệt và độ ẩm này là "nhiệt độ bầu ướt" (wet-bulb temperature). Đây là nhiệt độ cảm nhận được trong điều kiện độ ẩm 100%, biểu thị một môi trường mà quá trình làm mát bằng cách bay hơi mồ hôi không còn hoạt động.

Với đủ nước, con người có thể chịu đựng được nhiệt độ cao trên 40 độ C ở môi trường khô đến một mức độ nào đó, nhưng nếu tiếp xúc với môi trường trên 35 độ C với độ ẩm 100% trong hơn 6 giờ, ngay cả người lớn khỏe mạnh cũng có nguy cơ đe dọa tính mạng.

Trong điều kiện khí hậu hiện tại, những nơi có nhiệt độ bầu ướt vượt quá 31 độ C là cực kỳ hạn chế trên Trái Đất. Nhưng điều đó không có nghĩa là nó sẽ tiếp tục như vậy.

Khả năng xuất hiện "các thành phố không thể sinh sống"

Vịnh Ba Tư (Vịnh Ả Rập) là một phần của Ấn Độ Dương, nằm giữa bán đảo Ả Rập và Tây Nam Á, là một vùng biển nông và gần như nội địa. Các quốc gia xung quanh vịnh này cung cấp phần lớn lượng dầu mỏ của thế giới.

Các thành phố ven vịnh như Doha ở Qatar và Dubai ở Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất hiện là trung tâm kinh doanh và du lịch quốc tế.

Mặc dù khu vực này vốn nổi tiếng với cái nóng gay gắt, nhưng do vịnh nước nông, dễ ấm lên và bay hơi nhanh, độ ẩm cũng rất cao. Một kịch bản dự báo nhiệt độ và độ ẩm cho khu vực vịnh từ năm 2071 đến 2100 cho thấy rằng các thành phố như Dubai, Doha, và Abu Dhabi có thể thường xuyên trải qua những ngày có nhiệt độ bầu ướt vượt quá 35 độ C.

Điều này có nghĩa là khí hậu mùa hè hiện được coi là nắng nóng dữ dội, cuối cùng sẽ trở thành điều bình thường. Khi điều này xảy ra, khu vực vịnh có thể trở thành nơi không thể sinh sống nếu không có các biện pháp đặc biệt. Các biện pháp cực đoan như xây dựng thành phố dưới lòng đất có thể được yêu cầu.

Thế giới với nhiệt độ 55 độ C

Hiện tại, những người may mắn có thể sử dụng điều hòa vẫn có thể chịu đựng được, nhưng đối với những người nghèo và những người buộc phải làm việc ngoài trời, tình hình hoàn toàn khác.

Vào cuối thế kỷ này, nhiệt độ ở Mecca, Ả Rập Saudi có thể vượt quá 55 độ C, và nhiệt độ bầu ướt có thể đạt 32 độ C. Trong Hajj (cuộc hành hương Hồi giáo) yêu cầu cầu nguyện ngoài trời vào ban ngày, nguy cơ say nắng đã tăng lên.

Trước đây, đã có những nạn nhân do nóng bức, sự phấn khích và đám đông chen chúc, nhưng tình hình những năm gần đây càng trở nên nghiêm trọng hơn do nhiệt độ tiếp tục tăng ở khu vực vốn đã nóng bức này.

Năm 2024, hàng trăm người hành hương đã tử vong khi nhiệt độ vượt quá 50 độ C. Tại Đại Thánh đường Hồi giáo, nhiệt độ đã ghi nhận 51,8 độ C.