Nhật Bản Nắm Cơ Hội, Trung Quốc Chững Lại Ngoại Giao Đường Sắt
Tham vọng lớn của Trung Quốc nhằm kết nối châu Á bằng mạng lưới đường sắt cao tốc vốn dĩ được kỳ vọng sẽ thể hiện sự ưu việt của mô hình hiện đại hóa do nhà nước lãnh đạo. Tuy nhiên, do chậm trễ kéo dài và nợ nần chồng chất, "ngoại giao đường sắt" này đang gặp bế tắc. Điều này đang mở ra cơ hội hiếm có để Nhật Bản, một đồng minh của Hoa Kỳ, giành lại lợi thế.
Sự cạnh tranh này giữa Nhật Bản và Trung Quốc không chỉ giới hạn ở đường sắt. Nó sẽ định hình tương lai của quyền lực kinh tế ở khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Mỗi khi một quốc gia trong khu vực triển khai tuyến đường sắt mới, mối quan hệ của họ với Nhật Bản hoặc Trung Quốc sẽ được thắt chặt thông qua các khoản trả nợ dài hạn, hợp đồng bảo trì và đào tạo nhân lực.
Trường hợp gần đây nhất là tuyến đường sắt cao tốc "Whoosh" ở Indonesia. Tuyến này khai trương vào năm 2023 với tư cách là tuyến đường sắt cao tốc đầu tiên ở Đông Nam Á, nối thủ đô Jakarta với Bandung, thành phố lớn thứ ba của quốc gia.
Tổng chi phí dự án khoảng 7,2 tỷ USD (khoảng 1.110 tỷ yên), trong đó 75% được tài trợ bởi Trung Quốc. Ban đầu, dự án dự kiến hoàn thành vào năm 2019, nhưng do nhiều lần chậm trễ, tiến độ thi công bị kéo dài đáng kể, và cuối cùng phát sinh chi phí vượt quá 1 tỷ USD.
Ban đầu, dự án này được xem là biểu tượng củng cố quan hệ giữa Trung Quốc và Indonesia. Tuy nhiên, giờ đây nó đã trở thành một ví dụ điển hình cho thấy những rủi ro của mô hình kiểu Trung Quốc.
Do số lượng hành khách thấp hơn dự kiến và chi phí vận hành tăng cao, tập đoàn của Indonesia sở hữu 60% cổ phần đã ghi nhận khoản lỗ hàng triệu đô la vào năm ngoái. Chính phủ Indonesia hiện đang đàm phán với Trung Quốc về việc tái cơ cấu nợ.
Đây là hồi chuông cảnh báo về những cạm bẫy của các dự án cơ sở hạ tầng có sự tham gia của Trung Quốc. Nhật Bản và Trung Quốc đã cạnh tranh để giành dự án này vào năm 2015, nhưng Indonesia đã chọn đề xuất của Trung Quốc. Đề xuất của Nhật Bản với điều kiện vay vốn ưu đãi hơn đã bị từ chối.
Mười năm sau, giờ đây, những tiếng nói ở Jakarta đang đặt câu hỏi liệu lựa chọn đó có phải là đúng đắn hay không.
Các Quốc Gia Dân Chủ
Không nghi ngờ gì nữa, Trung Quốc có sức hấp dẫn riêng. Điểm bán hàng lớn nhất của họ là khả năng cung cấp mọi thứ trọn gói, từ tài trợ, xây dựng đến hỗ trợ kỹ thuật.