Nhật Bản và Tuyên Bố 80 Năm Kết Thúc Chiến Tranh: Phân Tích Từ Chính Trị và Ngoại Giao

Ông Naoki Hyakuta, Đại diện Đảng Bảo thủ: "Người Nhật sống ở hiện tại không cần gánh chịu tội lỗi đó" - Tuyên bố 80 năm kết thúc chiến tranh: "Tư duy tự hạ thấp dẫn đến ngừng tư duy"

Ông Naoki Hyakuta

Vào ngày 15, ông Naoki Hyakuta, đại diện Đảng Bảo thủ Nhật Bản và thành viên Thượng viện, đã cập nhật tài khoản X (trước đây là Twitter) của mình, thông báo rằng ông đã đưa ra một "tuyên bố" nhân kỷ niệm 80 năm kết thúc chiến tranh. Ông bình luận: "Đây là 'tuyên bố' của Đảng Bảo thủ Nhật Bản nhân kỷ niệm 80 năm Ngày Kết thúc Chiến tranh. Xin mời quý vị đọc nếu có thể." và đăng tải văn bản.

Ảnh: Ông Naoki Hyakuta cúi đầu sâu trước tượng đài Thẩm phán Pal, người đã phản đối Tòa án Tokyo

Trong "tuyên bố", ông chỉ ra rằng nguyên nhân trực tiếp của Chiến tranh Đại Đông Á là lệnh cấm vận dầu mỏ hoàn toàn của Hoa Kỳ vào Nhật Bản. Ông cũng giải thích tình hình châu Á và châu Phi bị các cường quốc phương Tây đô hộ. Ông giải thích: "Có một luận điểm cho rằng Nhật Bản đã xâm lược các nước châu Á, nhưng điều này cũng không chính xác. Đối thủ mà Nhật Bản đã chiến đấu là Anh, Pháp, Hà Lan và Hoa Kỳ, những nước đã biến các quốc gia Đông Nam Á thành thuộc địa, và vào thời điểm đó, các quốc gia như Việt Nam, Indonesia, Malaysia, Campuchia, Myanmar chưa tồn tại."

Mặt khác, ông cũng đề cập đến trách nhiệm của Nhật Bản: "Chế độ chiếm đóng của Nhật Bản tại các khu vực này không phải lúc nào cũng khoan dung, và một phần trong đó là việc khai thác tài nguyên."

Về trách nhiệm chiến tranh, ông khẳng định: "Việc cho rằng trách nhiệm chiến tranh chỉ thuộc về Nhật Bản mà không phải phương Tây hay Trung Hoa Dân Quốc rõ ràng là một quan điểm lệch lạc." Ông phân tích: "Ý thức chuộc tội không phải là điều xấu, nhưng tư duy tự hạ thấp mạnh mẽ có nguy cơ bóp méo sự hiểu biết về lịch sử và chiến tranh, thậm chí dẫn đến ngừng tư duy. Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến mối quan hệ với một số quốc gia châu Á trở nên bất thường ngày nay."

Hơn nữa, ông tuyên bố rõ ràng: "Sau 80 năm chiến tranh, có thể nói rằng 'tội lỗi' của chiến tranh đã được chuộc lại." Ông cho rằng: "Ít nhất, những người Nhật Bản sống ở hiện tại không cần phải gánh chịu tội lỗi đó."

Toàn văn "tuyên bố" của ông Hyakuta như sau:

Hôm nay, chúng ta kỷ niệm 80 năm kết thúc Chiến tranh Đại Đông Á.

Số lượng công dân còn giữ ký ức rõ ràng về cuộc chiến đó đã trở nên rất ít. Đã 80 năm trôi qua, những người trưởng thành vào thời điểm chiến tranh kết thúc giờ đã hơn một trăm tuổi, và có thể nói Chiến tranh Đại Đông Á đã trở thành lịch sử. Tuy nhiên, để không lặp lại thảm họa, chúng ta cần tổng kết cách cuộc chiến đó bắt đầu, nhưng có thể nói chính phủ Nhật Bản đã né tránh điều này.

Nguyên nhân trực tiếp của Chiến tranh Đại Đông Á là lệnh cấm vận dầu mỏ hoàn toàn từ Hoa Kỳ vào tháng 8 năm 1941. Vào thời điểm đó, việc bị cắt nguồn dầu mỏ từ Hoa Kỳ, nơi Nhật Bản phụ thuộc đến 80% tổng tiêu thụ, có nghĩa là "cái chết" đối với quốc gia. Mặc dù không rõ chính xác lượng dự trữ dầu vào thời điểm đó, nhưng ngay cả khi có đủ sáu tháng, hoạt động kinh tế của Nhật Bản có lẽ đã gần như ngừng lại vào tháng 2 năm 1942. Chính phủ Hoa Kỳ đương nhiên biết điều này.

Để Nhật Bản tránh được "cái chết", chỉ có hai lựa chọn: chấp nhận yêu cầu của Công hàm Hull từ Hoa Kỳ, hoặc xâm chiếm Đông Ấn Hà Lan để giành các mỏ dầu.

Nếu chấp nhận Công hàm Hull, cái chết tức thì có lẽ đã tránh được, nhưng một cái chết từ từ sẽ đến là điều không thể nghi ngờ. Nếu điều đó xảy ra, Nhật Bản có lẽ đã bị đặt dưới sự kiểm soát của các cường quốc phương Tây, giống như hầu hết các dân tộc da màu trên thế giới vào thời điểm đó.

Thế giới đầu thế kỷ XX không phải là thế giới mà chúng ta thấy ngày nay. Hầu hết các dân tộc da màu ở châu Á, châu Phi và Mỹ Latinh không có quốc gia độc lập mà bị các cường quốc phương Tây đô hộ, phải chịu cảnh bị bóc lột không ngừng.

Lịch sử cai trị thuộc địa của các nước châu Âu có từ rất lâu, từ thế kỷ XV, trong cái gọi là "Thời đại Khám phá vĩ đại". Đến thế kỷ XIX, các cường quốc đã biến hầu hết các khu vực sinh sống của các dân tộc da màu trên thế giới thành thuộc địa, và trong mắt họ, Nhật Bản ở Viễn Đông là "vùng đất chưa chạm tới" cuối cùng.

Bức tường thành của Nhật Bản Vào nửa cuối thế kỷ XIX, Nhật Bản, với cánh cửa bị mở toang bởi hạm đội Đông Ấn của Mỹ (thuyền đen) do Perry chỉ huy, đã nỗ lực hết mình để ngăn chặn việc bị thuộc địa hóa.

Vào thời điểm đó, "thay đổi hiện trạng bằng vũ lực" là điều bình thường. Thế giới là một thế giới thực sự của "cá lớn nuốt cá bé", nơi kẻ mạnh chiếm đoạt từ kẻ yếu. Chính phủ Minh Trị đã thực hiện chính sách phú quốc cường binh để chuẩn bị cho sự xâm lược của các cường quốc và tập trung vào phát triển công nghiệp. Kết quả là, Nhật Bản đã đạt được hiện đại hóa với tốc độ chưa từng thấy trong lịch sử thế giới, bắt kịp phương Tây và bảo vệ được nền độc lập của mình.

Đầu thế kỷ XX, Nhật Bản đã chiến đấu với Nga, nước đang thực hiện chiến dịch tiến xuống phía Nam. Đây là cuộc chiến đầu tiên Nhật Bản chiến đấu với một quốc gia của người da trắng. Nếu Nhật Bản thất bại vào thời điểm đó, không thể phủ nhận khả năng Nhật Bản đã trở thành thuộc địa của Nga. Sau đó, có thể Nhật Bản đã trở thành một phần của Liên Xô và bị cộng sản hóa, chịu số phận tương tự như các nước cộng hòa và khu tự trị ở Trung Á. Bởi vì vào thời điểm đó, việc người da trắng thống trị người da màu được coi là điều hiển nhiên.

Tuy nhiên, Nhật Bản đã chiến thắng Nga. Điều này đã khiến phương Tây kinh ngạc và mang lại hy vọng lớn lao cho các dân tộc da màu trên thế giới.

Sau đó, tại hội nghị hòa bình sau Thế chiến I, Nhật Bản đã nỗ lực đưa một điều khoản vào quy chế của Liên minh các quốc gia nhằm "loại bỏ phân biệt đối xử dựa trên sự khác biệt màu da". Tôi tin rằng chúng ta có thể tự hào rằng Nhật Bản là quốc gia đầu tiên trên thế giới đưa ra khái niệm cấm phân biệt chủng tộc, một nhận thức chung toàn cầu ngày nay. Thật không may, điều này đã bị Hoa Kỳ và Anh cản trở.

Chiến thắng trong Chiến tranh Nga-Nhật và việc trở thành một nước chiến thắng trong Thế chiến I đã khiến các nước phương Tây tăng cường cảnh giác với Nhật Bản. Đặc biệt, Hoa Kỳ bắt đầu đối đầu với Nhật Bản về lợi ích ở Mãn Châu và cũng bắt đầu thực hiện chính sách bài trừ người Nhật Bản trong nước. Từ thời điểm này, Hoa Kỳ đã coi Nhật Bản là một kẻ thù tiềm tàng.

Hơn nữa, việc các cường quốc phương Tây viện trợ cho Trung Hoa Dân Quốc, nước đang đối đầu với Nhật Bản về Mãn Châu, đã làm sâu sắc thêm hố ngăn cách giữa Nhật Bản và các cường quốc. Lịch sử về điều này rất phức tạp và không thể trình bày trong một tuyên bố ngắn gọn. Công hàm Hull đã đề cập trước đó cũng yêu cầu Nhật Bản rút quân khỏi Mãn Châu.

Ngày nay, có quan niệm cho rằng Mãn Châu đã bị Nhật Bản chiếm đoạt từ Trung Hoa Dân Quốc, nhưng điều này là sai lầm. Mãn Châu vốn là quê hương của tộc Nữ Chân (Mãn Châu), và Trung Hoa Dân Quốc chỉ tuyên bố Mãn Châu là lãnh thổ của mình khi thành lập quốc gia, nhưng chưa bao giờ thực sự kiểm soát được nó. Trước đó, người Hán cũng chưa bao giờ kiểm soát Mãn Châu, và các triều đại Hán liên tiếp đã coi đây là "vùng đất ngoài tầm kiểm soát".

Câu chuyện đã đi ngược lại vài thế kỷ lịch sử, nhưng khi cố gắng tìm hiểu nguyên nhân của Chiến tranh Đại Đông Á, không thể bỏ qua lịch sử chính sách thuộc địa của các cường quốc phương Tây và sự thống trị của họ đối với các dân tộc da màu.

Chiến tranh Đại Đông Á và Thế chiến II chồng chéo nhau khá nhiều và thường bị đồng nhất, nhưng thực ra cả hai là khác nhau. Hai cuộc chiến này được coi là một vì Đức, đồng minh quân sự, đã chiến đấu với Anh, Pháp, Liên Xô (sau đó là Hoa Kỳ) gần như cùng thời điểm, và họ đã chiến đấu với cùng một kẻ thù chung, nhưng thực chất chúng là hai cuộc chiến khác nhau.

Khi nói về Chiến tranh Đại Đông Á, có một luận điểm cho rằng Nhật Bản đã xâm lược các nước châu Á, nhưng điều này cũng không chính xác. Đối thủ mà Nhật Bản đã chiến đấu là Anh, Pháp, Hà Lan và Hoa Kỳ, những nước đã biến các quốc gia Đông Nam Á thành thuộc địa, và vào thời điểm đó, các quốc gia như Việt Nam, Indonesia, Malaysia, Campuchia, Myanmar chưa tồn tại.

Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là Nhật Bản không có trách nhiệm. Chế độ chiếm đóng của Nhật Bản tại các khu vực này không phải lúc nào cũng khoan dung, và một phần trong đó là việc khai thác tài nguyên.

Nhưng kết quả là, không thể phủ nhận rằng việc Nhật Bản đã đẩy các cường quốc phương Tây ra khỏi châu Á cũng là một khía cạnh đã giúp các nước Đông Nam Á giành được độc lập sau chiến tranh.

Cựu Thủ tướng Singapore Goh Chok Tong đã nói như sau:

"Sự chiếm đóng của quân đội Nhật Bản rất tàn bạo. Nhưng những chiến thắng ban đầu của quân đội Nhật Bản đã phá tan sự thống trị của phương Tây ở châu Á, và người châu Á đã có được sự tự tin rằng họ không thua kém người phương Tây. Trong vòng 15 năm sau khi Nhật Bản thất bại, tất cả các thuộc địa ở châu Á đều được giải phóng."

Lời của cựu Tổng thống Ấn Độ Sarvepalli Radhakrishnan là:

"Ở Ấn Độ vào thời điểm đó, việc đánh chìm một hạm đội bất khả chiến bại của Anh là điều không thể tưởng tượng được. Vậy mà Nhật Bản, một người phương Đông giống như chúng ta, đã đánh chìm nó một cách ngoạn mục. Chúng tôi ngạc nhiên nhưng cũng cảm thấy rằng người phương Đông cũng có thể làm được điều đó."

Cựu nguyên thủ quốc gia Myanmar (khi đó là Miến Điện) Ba Maw đã phát biểu như sau:

"Lịch sử cho thấy, không có quốc gia nào khác đã cống hiến nhiều như Nhật Bản trong việc giải phóng châu Á khỏi sự cai trị của người da trắng."

Những lời nói này không phải là lý do để ủng hộ sự chiếm đóng của Nhật Bản, nhưng nếu nhìn toàn cảnh lịch sử thế giới, việc các nước châu Á tiến tới độc lập nhờ vào cuộc chiến của quân đội Nhật Bản là một sự thật, và việc vai trò của Nhật Bản không hề nhỏ là điều tự nhiên.

Cần đặc biệt lưu ý rằng sau khi Chiến tranh Đại Đông Á kết thúc, nhiều binh lính Nhật Bản vẫn ở lại chiến trường và chiến đấu cùng người châu Á để giành độc lập khỏi phương Tây. Ở Indonesia, khoảng 2.000 binh lính Nhật Bản đã chiến đấu cùng người Indonesia trong bốn năm chống lại Hà Lan và giành được độc lập. Tại nghĩa trang anh hùng của nước này, nhiều binh lính Nhật Bản đã hy sinh trong trận chiến đó đang yên nghỉ. Những binh lính Nhật Bản lẽ ra đã có thể trở về quê hương sau chiến tranh, nhưng đã hy sinh tính mạng để giữ lời hứa "giúp Indonesia giành độc lập."

Ngày nay, cả trong và ngoài nước, có những tiếng nói đòi truy cứu trách nhiệm chiến tranh của Nhật Bản. Tuy nhiên, quan điểm cho rằng trách nhiệm của Chiến tranh Đại Đông Á chỉ thuộc về Nhật Bản là không chính xác. Với cái nhìn một chiều rằng "chỉ có Nhật Bản là sai", chúng ta không thể hiểu được bản chất của Chiến tranh Đại Đông Á nếu không xem xét lịch sử cai trị châu Á của các cường quốc phương Tây kéo dài hàng thế kỷ và áp lực của các cường quốc đối với Nhật Bản sau cuộc Duy tân Minh Trị.

Thế kỷ XX thực sự là thế kỷ của chiến tranh. Ngoài hai cuộc thế chiến, còn có nhiều cuộc chiến khác, nhưng trong Chiến tranh Đại Đông Á, Nhật Bản đã tước đi không ít sinh mạng ở nhiều quốc gia, và đồng thời, Nhật Bản cũng đã mất hơn 3 triệu sinh mạng quý giá, bao gồm 2,3 triệu binh sĩ đã hy sinh vì Tổ quốc.

Nhật Bản cũng phải đối mặt với những thảm họa hiếm thấy trong lịch sử thế giới như các cuộc không kích Tokyo, và việc ném bom nguyên tử xuống Hiroshima và Nagasaki.

Tuy nhiên, người Nhật Bản sau chiến tranh lại mang nặng ý thức rằng "chỉ có đất nước mình là sai". Việc cho rằng trách nhiệm chiến tranh chỉ thuộc về Nhật Bản mà không phải phương Tây hay Trung Hoa Dân Quốc rõ ràng là một quan điểm lệch lạc. Ý thức chuộc tội không phải là điều xấu, nhưng tư duy tự hạ thấp mạnh mẽ có nguy cơ bóp méo sự hiểu biết về lịch sử và chiến tranh, thậm chí dẫn đến ngừng tư duy. Đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến mối quan hệ với một số quốc gia châu Á trở nên bất thường ngày nay.

Nhật Bản sau chiến tranh đã đạt được sự phục hồi và phát triển kinh tế đáng kinh ngạc, góp phần vào hòa bình thế giới. Nhật Bản đã cung cấp nhiều viện trợ cho các nước đang phát triển, bao gồm cả các quốc gia đã từng chiếm đóng trong thời chiến, và đã xây dựng mối quan hệ đồng minh vững chắc và hữu nghị với Hoa Kỳ, nước từng là kẻ thù.

Sau 80 năm chiến tranh, có thể nói rằng "tội lỗi" của chiến tranh đã được chuộc lại. Ít nhất, những người Nhật Bản sống ở hiện tại không cần phải gánh chịu tội lỗi đó.

Việc nhìn lại chiến tranh đã trở thành lịch sử vốn là công việc của các nhà sử học. Chúng ta muốn biến lịch sử thành một dấu mốc để suy nghĩ về cách xây dựng hòa bình và thịnh vượng trong tương lai, chứ không biến nó thành công cụ cho các cuộc đấu tranh chính trị.

Ngày 15 tháng 8 năm 2025 Đại diện Đảng Bảo thủ Nhật Bản Naoki Hyakuta

Xã luận: Suy ngẫm về 80 năm kết thúc chiến tranh – Nhật Bản kiên định không chiến từ đống đổ nát

Đó là một chuyến đi căng thẳng.

Tháng 5 năm 1998, tôi đã tháp tùng phái đoàn Đảng Dân chủ Tự do thăm Trung Quốc để đưa tin. Sau cuộc gặp với các quan chức cấp cao Trung Quốc, bao gồm Phó Chủ tịch Hồ Cẩm Đào, người sau này trở thành Chủ tịch nước, chúng tôi đã đến Nam Kinh. Đó là ý nguyện mạnh mẽ của ông Hiromu Nonaka, khi đó là Phó Tổng thư ký Đảng, trưởng đoàn.

Tại "Bảo tàng Tưởng niệm Nạn nhân Thảm sát Nam Kinh", chúng tôi đã xem các bức ảnh và tài liệu sống động về sự tàn khốc của Sự kiện Nam Kinh (1937) và dâng hoa. Đây là lần đầu tiên một lãnh đạo cấp cao của Đảng Dân chủ Tự do thăm địa điểm này, và cũng là lần duy nhất kể từ đó. Dù bị phản đối trong đảng và liên tục nhận được điện thoại đe dọa đến văn phòng, ông Nonaka vẫn không nao núng, nói rằng "đây là trách nhiệm của một chính trị gia đã trải qua cuộc chiến đó".

Hàng ngày, khi tiếp xúc với những mưu lược của ông Nonaka, người thường dồn ép những nghị sĩ mà ông coi là đối thủ đến cùng, tôi đôi khi cũng phải cau mày. Nhưng lần này, tôi thấy được sự tin cậy của một chính trị gia đã trải qua thất bại chiến tranh ở tuổi 20 và vươn lên từ một ủy viên hội đồng thành phố Kyoto.

Thất bại trong cảnh tàn sát và bị tàn sát

80 năm đã trôi qua kể từ khi chiến tranh kết thúc. Trong bối cảnh số người từng trải qua cuộc chiến giảm mạnh, những lời nói và hành động tô vẽ chiến tranh hoặc chỉ kích động "tình huống khẩn cấp" và mở rộng quân sự đang trở nên nổi bật.

Hơn 3 triệu người Nhật đã thiệt mạng trên các chiến trường ở Thái Bình Dương, khắp châu Á và trong nước, nơi đã biến thành đất cháy. Nhật Bản đã xâm lược nhiều nước láng giềng, áp đặt chế độ thực dân và gây ra những tổn thất nặng nề. Ở Okinawa, Trung Quốc và Mãn Châu, quân đội đã không bảo vệ người dân mà biến họ thành "con tốt thí".

Cố nhà văn Minoru Oda, người đã trải qua chiến tranh kết thúc khi còn học trung học và tham gia các phong trào chống chiến tranh Việt Nam cũng như bảo vệ Điều 9 Hiến pháp, đã mô tả ngắn gọn thực tế của chiến tranh: "Giết chóc, đốt phá, cướp bóc, và rồi bị giết chóc, bị đốt phá, bị cướp bóc."

Chúng ta muốn tự hào về 80 năm qua của Nhật Bản, một quốc gia đã truyền đạt lịch sử của nạn nhân và kẻ gây hại, rút kinh nghiệm từ đó để không làm tổn thương các quốc gia khác, và đã xây dựng một quốc gia hòa bình từ đống đổ nát. Chúng ta đang được đặt câu hỏi về quyết tâm truyền lại tư tưởng không chiến tranh cho thế hệ tiếp theo mà không khuất phục trước "môi trường an ninh khắc nghiệt" xung quanh.

Một trong những lý do ông Nonaka quyết định thăm Nam Kinh là vì ông đã đọc được nhật ký của một binh sĩ thuộc Trung đoàn Bộ binh 20 Fukuchiyama, đơn vị đã tham gia vào "cuộc tấn công Nam Kinh" của quân đội Nhật Bản. Nhật ký mô tả cảnh lính Nhật dùng lưỡi lê đâm chết người dân trong làng, kể cả phụ nữ và trẻ em, theo mệnh lệnh từ cấp trên là "giết hết, kể cả phụ nữ và trẻ em". Đó là cuộc sống hàng ngày nơi cướp bóc, phóng hỏa và bạo lực tình dục đối với phụ nữ trở nên bình thường. "Nếu không nhìn nhận nghiêm túc những sự kiện bất thường của một thời đại bất thường và biến chúng thành tấm gương lịch sử để kết nối hòa bình Nhật-Trung thì không được." Ông Nonaka đã kể lại điều này sau đó.

Sự kiện Nam Kinh đã được nghiên cứu thông qua nhiều lời khai và tài liệu, và chính phủ Nhật Bản trong quan điểm chính thức của mình đã tuyên bố rằng "không thể phủ nhận việc quân đội Nhật Bản đã giết hại dân thường và thực hiện các hành vi cướp bóc". Phía Trung Quốc ước tính số nạn nhân là "300.000 người", trong khi các nghiên cứu phía Nhật Bản đưa ra các ước tính "tối đa 200.000 người, với các ước tính khác như 40.000 hoặc 20.000 người".

Tuy nhiên, trên các mạng xã hội (SNS), những luận điệu cho rằng Sự kiện Nam Kinh hoặc chính hành vi xâm lược "không hề tồn tại" cũng lan truyền, dựa trên việc giải thích một cách có lợi những khác biệt về số người chết. Việc coi quân đội Nhật Bản là kẻ xấu bị coi là "quan điểm lịch sử tự hạ thấp" và việc từ chối đối mặt với sự thật lịch sử, cố tình bóp méo chúng, không gì khác chính là "chủ nghĩa xét lại lịch sử".

Chủ nghĩa xét lại lịch sử nguy hiểm

Phát biểu của Thượng nghị sĩ Shoji Nishida (Kyoto) vào tháng 5, khi ông tham quan triển lãm tại Bảo tàng Hòa bình Himeyuri ở Okinawa và dựa trên những ký ức mơ hồ để nói rằng "quân đội Nhật Bản tiến vào, dẫn đến cái chết của đội Himeyuri. Và sau đó Hoa Kỳ tiến vào và Okinawa được giải phóng, điều đó được viết trong ngữ cảnh đó", cũng có thể được coi là sự tiếp nối của tư tưởng này. Bản chất nằm ở câu nói tiếp theo của ông: "Chúng ta phải tạo ra một lịch sử mà chúng ta có thể chấp nhận được."

Nhiệm vụ của chính trị là kiến tạo tương lai, không phải che giấu những điều bất lợi trong quá khứ. Ông Nonaka khi về già đã nhiều lần lo ngại rằng "khi chỉ còn lại các chính trị gia chưa từng trải qua chiến tranh, liệu những lời lẽ hùng hồn có lại trỗi dậy hay không?"

Trong 10 năm qua, Nhật Bản đã chấp nhận "quyền tự vệ tập thể" cho phép tham gia vào các cuộc chiến của nước khác, và đã sở hữu "năng lực phản công" (khả năng tấn công căn cứ đối phương). Sự hội nhập giữa quân đội Mỹ và Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản cũng đang tiến triển. Chúng ta cũng nghe thấy những tiếng nói từ chính quyền Mỹ yêu cầu tăng chi tiêu quốc phòng và mua thêm vũ khí.

Liệu Nhật Bản có tự chủ và độc lập? Liệu Nhật Bản có đang rơi vào "tình thế tiến thoái lưỡng nan về an ninh" khi việc tăng cường quân sự của mình lại dẫn đến tăng cường quân sự của các nước xung quanh? Đã đến lúc chính phủ phải thể hiện lập trường kiên định theo đuổi hòa bình, không quay trở lại "thời kỳ trước chiến tranh", cả trong nước lẫn quốc tế.

Thủ tướng Shigeru Ishiba cho biết chính phủ sẽ không công bố tuyên bố nhân dịp cột mốc này. Phía sau đó, có thể thấy cuộc đấu tranh chính trị trong Đảng Dân chủ Tự do.

Kế thừa và đối thoại vì hòa bình

Đây có lẽ cũng là cái giá phải trả cho việc đã trì hoãn việc tổng kết chính thức lịch sử về chính sách quốc gia sai lầm và việc đẩy đất nước vào một cuộc chiến tranh liều lĩnh. Nhân kỷ niệm 80 năm khi việc truyền lại ký ức từ những người đã trải nghiệm chiến tranh trở nên khó khăn, Quốc hội có nên ngồi lại và thiết lập một khuôn khổ để kiểm chứng lịch sử không?

Ủy ban Điều tra Tai nạn do Quốc hội thành lập liên quan đến tai nạn hạt nhân Fukushima năm 2011 có thể là một tài liệu tham khảo. Nền tảng có lẽ là các tuyên bố của chính phủ nhân các dịp kỷ niệm, bắt đầu từ Thủ tướng Tomiichi Murayama vào dịp 50 năm kết thúc chiến tranh, người đã bày tỏ "sự hối lỗi sâu sắc" và "lời xin lỗi chân thành" về "sự cai trị thuộc địa và xâm lược", và các tuyên bố sau đó đã kế thừa điều này. Điều này cũng sẽ dẫn đến việc cơ quan lập pháp thể hiện quyết tâm không đi vào vết xe đổ tương tự, bằng cách xem xét lại quá trình đã biến thành "Hiệp hội Hỗ trợ Quản lý Hoàng gia" và mở rộng thảm họa chiến tranh.

Trên SNS, các thông tin sai lệch và phỉ báng cũng tràn lan trong cuộc bầu cử Thượng viện tháng trước. Chúng tôi lo ngại rằng nền dân chủ đang bị thao túng và sự chia rẽ xã hội ngày càng sâu sắc. Chúng tôi muốn phát triển các công nghệ kỹ thuật số như SNS như một công cụ để tập hợp trí tuệ của cả khu vực công và tư nhân, thúc đẩy đối thoại lành mạnh và kết nối các lời chứng lịch sử.

Đồng thời, chúng tôi nhận thức được tầm quan trọng của vai trò của các cơ quan báo chí. Chúng tôi không quên trách nhiệm đã truyền bá thông tin sai lệch theo ý muốn của giới quân sự.

Ngày kết thúc chiến tranh: Tổng hợp các tuyên bố của các đảng chính trị quốc gia nhân kỷ niệm 80 năm

Ngày 15 tháng 8 hôm nay là Ngày Kỷ niệm Kết thúc Chiến tranh. Nhân dịp kỷ niệm 80 năm kết thúc chiến tranh, chúng tôi xin giới thiệu các tuyên bố của 11 đảng chính trị quốc gia. Các tuyên bố này thể hiện quyết tâm không lặp lại chiến tranh, việc kế thừa lịch sử, lập trường về an ninh, cách đối mặt với hạt nhân và vũ khí hạt nhân, cũng như vai trò Nhật Bản cần thực hiện để duy trì hòa bình trong bối cảnh chủ nghĩa dân tộc đang gia tăng trong tình hình quốc tế.

Đảng Dân chủ Tự do

Hôm nay, chúng ta kỷ niệm 80 năm Ngày Kết thúc Chiến tranh. Đối với những người đã hy sinh trong cuộc chiến tranh trước đây, chúng tôi xin thành kính bày tỏ lòng tiếc thương sâu sắc nhất, và nhân dịp cột mốc này, chúng tôi xin tái khẳng định mạnh mẽ quyết tâm không để thảm họa chiến tranh lặp lại lần thứ hai.

Hòa bình không phải là thứ được ban cho, mà là thứ chúng ta phải tự xây dựng. Trong 80 năm qua, đất nước chúng ta đã kiên định với tư cách là một quốc gia hòa bình, góp phần vào sự ổn định và thịnh vượng của thế giới. Chúng ta không bao giờ được quên rằng hòa bình và thịnh vượng ngày nay được xây dựng trên sinh mạng cao quý của những người đã hy sinh trong chiến tranh và nỗ lực của những người đi trước đã vượt qua lịch sử đầy gian khó.

Trách nhiệm lớn nhất của những người sống ở hiện tại là phải vững chắc xây dựng hòa bình bằng chính đôi tay của mình, để kết nối một tương lai tốt đẹp hơn cho thế hệ tiếp theo.

Là quốc gia duy nhất từng bị tấn công bằng bom nguyên tử, đất nước chúng ta phải tiếp tục nỗ lực không ngừng để hiện thực hóa "một thế giới không có vũ khí hạt nhân". Với tinh thần đối thoại và hợp tác, chúng ta sẽ kêu gọi mạnh mẽ các quốc gia và kiên trì thúc đẩy các nỗ lực thực tế và thiết thực để tìm ra các biện pháp mà các quốc gia có nhiều lập trường khác nhau có thể cùng nhau thực hiện.

Hiện tại, đất nước chúng ta đang đối mặt với môi trường an ninh nghiêm trọng và phức tạp nhất kể từ sau chiến tranh. Trong cộng đồng quốc tế, ngoài tình hình Ukraine và Trung Đông đang căng thẳng, các nước phát triển như Hoa Kỳ cũng đang tăng cường lập trường "đặt lợi ích quốc gia lên hàng đầu" trong làn sóng toàn cầu hóa, dẫn đến sự chia rẽ và xung đột ở nhiều nơi.

Trong tình hình khủng hoảng khi trật tự thế giới có nguy cơ sụp đổ, Nhật Bản phải tự mình trở thành người tiên phong, bằng mọi giá kiên định và củng cố "trật tự quốc tế tự do và cởi mở", vốn là nền tảng của hòa bình và thịnh vượng.

Với tư cách là một đảng của nhân dân luôn khao khát tự do và hòa bình, Đảng Dân chủ Tự do sẽ nghiêm túc đối mặt với thời đại với những bài học lịch sử trong tim, và sẽ nỗ lực vì hòa bình vĩnh cửu và sự thịnh vượng hơn nữa của thế giới thông qua chính sách ngoại giao và an ninh kiên quyết.

Nguồn: Đảng Dân chủ Tự do, Tuyên bố Đảng nhân Ngày Kết thúc Chiến tranh (từ trang web chính thức của Đảng Dân chủ Tự do)

Nhật Bản, 80 năm bức tường chắn sóng: Chiến lược Mỹ từ chống Liên Xô sang đối phó Trung Quốc; Từ kẻ thù thành đồng minh, chủ nghĩa "đặt lợi ích quốc gia lên hàng đầu" phủ bóng

80 năm đã trôi qua kể từ khi Nhật Bản thất bại trong Thế chiến II.

Nhật Bản đã thiết lập quan hệ đồng minh với Hoa Kỳ, từng là kẻ thù, và chịu ảnh hưởng lớn về cả chính trị lẫn kinh tế. Dưới hệ thống an ninh Nhật-Mỹ, với việc quân đội Hoa Kỳ đóng quân tại Nhật Bản là trọng tâm, Nhật Bản đã đóng vai trò là "bức tường chắn sóng" chống lại sự bành trướng của khối Cộng sản Liên Xô và các động thái bá quyền của Trung Quốc. Mặc dù mối quan hệ Nhật-Mỹ ngày càng gắn bó, nhưng chủ nghĩa "đặt lợi ích quốc gia lên hàng đầu" của Tổng thống Trump đang phủ bóng.

Đóng quân theo yêu cầu

Vụ tấn công Trân Châu Cảng, các cuộc không kích trên toàn Nhật Bản, và việc ném bom nguyên tử xuống Hiroshima và Nagasaki. Cuộc chiến vĩ đại đã gây ra những tổn thất lớn đã kết thúc vào tháng 8 năm 1945, khi Nhật Bản chấp nhận Tuyên bố Potsdam và đầu hàng vô điều kiện. Mặc dù luận điểm về việc chia cắt Nhật Bản trong phe Đồng minh đã nổi lên, nhưng Hoa Kỳ, lo ngại về sự trỗi dậy của Liên Xô, mong muốn Nhật Bản sớm tự lập như một quốc gia tư bản.

Với sự bùng nổ của Chiến tranh Triều Tiên vào năm 1950, Viễn Đông cũng bị cuốn vào vòng xoáy của Chiến tranh Lạnh. Hoa Kỳ đã biến Nhật Bản thành căn cứ để "ngăn chặn" chủ nghĩa Cộng sản, và vào tháng 9 năm 1951, đã ký Hiệp ước Hòa bình San Francisco và Hiệp ước An ninh Nhật-Mỹ cũ. "Quyền của Hoa Kỳ được đóng quân bao nhiêu tùy ý, ở đâu tùy ý, và trong thời gian bao lâu tùy ý" (Ngoại trưởng Mỹ Dulles) đã được thiết lập.

Thủ tướng Shigeru Yoshida đã giao phó vấn đề quân sự cho Hoa Kỳ và tập trung vào công cuộc tái thiết hậu chiến. Điều này được gọi là "Học thuyết Yoshida" và đã trở thành kim chỉ nam quốc gia trong một thời gian dài. Nhật Bản đã trải qua sự bùng nổ nhu cầu đặc biệt trong Chiến tranh Triều Tiên và Chiến tranh Việt Nam, đạt được tăng trưởng kinh tế cao.

Liên quan đến việc sửa đổi Hiệp ước An ninh cũ vào năm 1960, trong đó quy định rõ nghĩa vụ phòng thủ của Hoa Kỳ đối với Nhật Bản, đã diễn ra các cuộc đấu tranh Anpo (chống Hiệp ước An ninh) phản đối việc tăng cường liên minh quân sự. Trong khi một đội quân biểu tình ước tính 300.000 người bao vây Quốc hội, Thủ tướng Nobusuke Kishi đã thông qua dự luật bằng vũ lực. Các vấn đề liên quan đến căn cứ quân sự, như các vụ việc và tai nạn liên quan đến lính Mỹ, vẫn tiếp diễn cho đến ngày nay.

"Giày trên mặt đất"

Khi Nhật Bản trở thành một cường quốc kinh tế, Hoa Kỳ ngày càng bất mãn. Từ những năm 1970 trở đi, ma sát thương mại đã lan rộng sang nhiều lĩnh vực như dệt may, thịt bò, ô tô Nhật Bản và đồng yên yếu, và phía Hoa Kỳ đã liên tục gây áp lực lên Nhật Bản.

Sau khi Chiến tranh Lạnh kết thúc vào những năm 1990, Hoa Kỳ yêu cầu Nhật Bản đóng góp vào cộng đồng quốc tế. Trong Chiến tranh vùng Vịnh năm 1991, Nhật Bản đã đóng góp 13 tỷ đô la đổi lấy việc tham gia lực lượng đa quốc gia do Hoa Kỳ đứng đầu, nhưng bị chỉ trích là "ngoại giao séc", đánh dấu một bước ngoặt trong chính sách ngoại giao Nhật Bản.

Sau vụ tấn công khủng bố 11/9/2001 tại Mỹ, chính quyền Bush (con) đã tăng cường yêu cầu đối với Nhật Bản trong cả Chiến tranh Afghanistan và Iraq, yêu cầu "Show the Flag" (thể hiện lập trường rõ ràng) và "Boots on the Ground" (cử quân bộ binh). Thủ tướng Junichiro Koizumi đã cử Lực lượng Phòng vệ tham gia hoạt động tiếp nhiên liệu ở Ấn Độ Dương và hỗ trợ tái thiết nhân đạo ở Iraq.

Thế giới đơn cực sau Chiến tranh Lạnh đã không duy trì được, và ở Đông Á, Trung Quốc trỗi dậy nhanh chóng, làm thay đổi cán cân quyền lực. Trong thời kỳ chính quyền Đảng Dân chủ, Nhật-Mỹ đã trở nên căng thẳng vì những hỗn loạn xung quanh việc di dời Căn cứ không quân Futenma (Thành phố Ginowan, tỉnh Okinawa). Sau khi Đảng Dân chủ Tự do giành lại quyền lực, Nhật Bản đã đi theo con đường "hội nhập" để điều chỉnh chính sách ngoại giao và quốc phòng.

"Japan is Back" (Nhật Bản đã trở lại). Thủ tướng Shinzo Abe đã tuyên bố tăng cường sự tham gia vào trật tự quốc tế trong bài phát biểu tại Hoa Kỳ vào năm 2013. Ông đã thông qua luật an ninh, cho phép thực hiện quyền tự vệ tập thể. Năm 2022, Thủ tướng Fumio Kishida đã đề xuất tăng cường khả năng phòng thủ một cách căn bản và quyết định sở hữu "năng lực phản công" (khả năng tấn công căn cứ địch). Vai trò phân chia "lá chắn và ngọn giáo" đang bắt đầu thay đổi.

Phạm vi đồng minh thu hẹp

Chính quyền Trump thứ hai, ra đời vào tháng 1 năm nay, ưu tiên lợi ích quốc gia thông qua chính sách thuế quan cao. Về mặt an ninh, yêu cầu tăng chi tiêu quốc phòng sẽ là trọng tâm. Theo một cuộc thăm dò dư luận của Jiji Press, vào tháng 1, tỷ lệ "quốc gia yêu thích" của Hoa Kỳ là 39,9% và "quốc gia không thích" là 5,3%. Đến cuộc khảo sát tháng 7, các con số này lần lượt xấu đi thành 31,2% và 11,9%.

"Ngay cả khi Hoa Kỳ thay đổi, chúng ta cũng không thể dựa vào bất kỳ ai khác cho năng lực răn đe hạt nhân." Một quan chức cấp cao của Bộ Quốc phòng Nhật Bản nhấn mạnh sự cần thiết của liên minh Nhật-Mỹ, nhưng mối quan hệ với Hoa Kỳ, nơi xu hướng hướng nội đang sâu sắc hơn, ngày càng trở nên không rõ ràng.

Giáo sư Isao Miyaoka, chuyên gia về quan hệ quốc tế tại Đại học Keio, chỉ ra rằng "Chính quyền Trump bỏ qua các quan điểm về trật tự quốc tế tự do như thương mại tự do và pháp quyền, mà tập trung vào chủ nghĩa hiện thực. Tuy nhiên, Nhật Bản không thể từ bỏ trật tự tự do." Ông nói thêm: "Liên minh Nhật-Mỹ không chỉ về phòng thủ mà còn bao gồm hợp tác kinh tế và giá trị, nhưng trong thời gian tới, nó sẽ trở thành một liên minh hẹp hơn tập trung vào quân sự. Đổi lại, tầm quan trọng của hợp tác với các quốc gia cùng chí hướng sẽ tăng lên nói chung. Cũng có thể nói rằng Nhật Bản sẽ dễ dàng thể hiện bản sắc riêng của mình hơn."