Sự nguội lạnh trong quan hệ Mỹ-Ấn và tác động đến Chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của Nhật Bản

Quan hệ Trump-Modi nguội lạnh… bị hạ cấp trong chiến lược quân sự Mỹ, phủ bóng lên “Chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương” của Nhật Bản

(Anna Moneymaker /Global Images Ukraine/gettyimages)

Chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và rộng mở, chính sách đối ngoại cơ bản của đất nước chúng ta, đang trở nên không chắc chắn do quan hệ Mỹ-Ấn nguội lạnh. Nguyên nhân là do chính sách thuế quan và lập trường ngoại giao cứng rắn của Tổng thống Trump đối với Ấn Độ.

Quan hệ Mỹ-Ấn từng được coi trọng

Chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương khởi nguồn từ tháng 8 năm 2007, khi Thủ tướng Shinzo Abe (lúc bấy giờ) có bài phát biểu mang tên "Giao thoa của hai đại dương" tại Quốc hội Ấn Độ, kêu gọi sự phát triển và mở rộng hợp tác giữa các quốc gia dân chủ tự do trong "Châu Á mở rộng", nơi Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương giao nhau.

Chính quyền Trump lần thứ nhất cũng đã chính thức công bố "Chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương Tự do và Rộng mở" vào tháng 2 năm 2018, về cơ bản kế thừa chiến lược này. Sau đó, dưới sự lãnh đạo của Nhật Bản và Hoa Kỳ, nó đã mở rộng thành một khuôn khổ quy mô lớn bao gồm các quốc gia ASEAN như Philippines, Việt Nam, Ấn Độ, Úc, và thậm chí cả Trung Đông - Châu Phi.

Hơn nữa, dưới chính quyền Trump lần thứ hai, bắt đầu vào tháng 1 năm 2025, Hoa Kỳ đã đặc biệt chú trọng chiến lược này như một biện pháp đối phó với Trung Quốc. Vào ngày 21 tháng 1 vừa qua, sau cuộc họp cấp bộ trưởng ngoại giao của Đối thoại Chiến lược "QUAD" (Bộ Tứ) giữa Nhật Bản, Hoa Kỳ, Úc và Ấn Độ tại thủ đô Washington, một tuyên bố chung với giọng điệu mạnh mẽ đã được đưa ra, nhấn mạnh "kiên quyết phản đối mọi nỗ lực thay đổi hiện trạng bằng vũ lực hoặc đe dọa", nhắm vào Trung Quốc đang tăng cường hoạt động quân sự ở Biển Hoa Đông và Biển Đông.

Đặc biệt, "QUAD" đã trở thành một "mỏ neo" quan trọng cho Nhật Bản, quốc gia chia sẻ cùng giá trị, trong việc thúc đẩy Chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương trong tương lai, bởi vì Mỹ và Ấn Độ, cả hai đều là cường quốc hạt nhân và đang tăng cường cảnh giác với Trung Quốc, đã trở thành trục chính.

Chính Tổng thống Trump cũng đã đặt trọng tâm vào việc mở rộng quan hệ với Ấn Độ ngay từ đầu nhiệm kỳ thứ nhất, không gì khác ngoài việc ông coi trọng sự tồn tại của "QUAD" như một phần của chiến lược đối phó Trung Quốc.

Trên thực tế, Mỹ và Ấn Độ đã xây dựng mối quan hệ chặt chẽ một cách ổn định kể từ chuyến thăm của Thủ tướng Modi tới Nhà Trắng gặp Tổng thống Trump không lâu sau khi ông nhậm chức vào năm 2017. Trong chuyến thăm đầu tiên đó, Tổng thống Trump cùng Phu nhân Melania đã đón Thủ tướng Modi tại lối vào, và sau cuộc hội đàm, họ đã tổ chức một bữa tối làm việc, đây là lần đầu tiên đối với chuyến thăm của các nguyên thủ quốc gia nước ngoài trong năm đó, nhằm thể hiện sự thân thiết với giới báo chí trong và ngoài nước.

Tiếp đó vào năm 2019, Thủ tướng Modi đã tham dự một cuộc mít tinh lớn của hơn 50.000 người Mỹ gốc Ấn tại một sân vận động bóng bầu dục chuyên nghiệp ở Houston, Texas, Hoa Kỳ. Tổng thống Trump cũng bay từ Washington đến, hai người ôm nhau vui mừng hội ngộ, và ông Trump ca ngợi sự tín nhiệm của Thủ tướng Modi, nói rằng "đây thực sự là một sự kiện lịch sử, là buổi tiếp đón lãnh đạo nước ngoài lớn nhất tại Hoa Kỳ".

Ấn Độ có "đáng tin cậy" không? Đã ngả về phe Trung Quốc-Nga?… Những điều Nhật Bản cần biết và phải làm

Liệu Thủ tướng Ấn Độ Modi (giữa) đã ngả về phía Tổng thống Nga Putin và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình? (Reuters/Aflo)

Hiện nay, thái độ của Ấn Độ đang thu hút sự chú ý. Bởi vì hình ảnh Thủ tướng Ấn Độ Modi tham dự Tổ chức Hợp tác Thượng Hải, trò chuyện vui vẻ với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Nga Putin, đã được phát sóng ra toàn thế giới.

[Biểu đồ] Các vụ xâm nhập của Trung Quốc qua biên giới Ấn Độ-Trung Quốc đang gia tăng

Truyền thông Ấn Độ cũng đưa tin lớn về Tổ chức Hợp tác Thượng Hải, và tôi nhận được yêu cầu bình luận liên tục. Câu hỏi lúc đó là: "Trung Quốc có đáng tin cậy không?"

Trước đây, truyền thông Ấn Độ đã chỉ trích rất gay gắt Trung Quốc. Vì vậy, việc Trung Quốc không đáng tin cậy là điều hiển nhiên, và câu hỏi "Trung Quốc có đáng tin cậy không?" đã không được đặt ra.

Tuy nhiên, lần này, những câu hỏi như vậy lại được đặt ra thường xuyên, yêu cầu các nhà bình luận giải thích. Dường như có một không khí ngụ ý rằng, liệu có ổn không nếu hợp tác với Trung Quốc, nhưng có thực sự ổn không?

Điều gì đã thực sự xảy ra? Đây là một tình hình đáng lo ngại đối với Nhật Bản, quốc gia đã thúc đẩy các ý tưởng như Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và khuôn khổ "QUAD" (Bộ Tứ) gồm bốn nước Nhật Bản, Hoa Kỳ, Úc, Ấn Độ, nhằm kéo Ấn Độ về phía mình để đối phó với Trung Quốc. Vì vậy, bài viết này đặt câu hỏi: "Ấn Độ có đáng tin cậy không" đối với Nhật Bản?

Sự quan tâm sâu sắc đến Nhật Bản

Ấn Độ có đáng tin cậy không? Khi xem xét câu hỏi đó, điều không thể quên là Ấn Độ thực sự nghĩ gì về mối quan hệ với Nhật Bản.

Trong chuyến thăm của Thủ tướng Modi lần này, có một thông điệp ẩn chứa trong lịch trình. Đó là việc Thủ tướng Modi đã ghé thăm Nhật Bản trước khi đến Trung Quốc. Và ông đã trở về Ấn Độ vào ngày trước cuộc duyệt binh quy mô lớn mà Trung Quốc tổ chức để kỷ niệm "chiến thắng" chống lại Nhật Bản. Đối với Thủ tướng Modi, lịch trình đã được sắp xếp để thể hiện sự quan tâm tối đa đến Nhật Bản.

Hơn nữa, điều thú vị là trong tuyên bố chung của hội nghị thượng đỉnh Nhật Bản-Ấn Độ, họ đã bày tỏ "mối quan ngại sâu sắc về tình hình ở Biển Hoa Đông và Biển Đông". Mặc dù không nêu đích danh "Trung Quốc", nhưng việc đưa cụm từ này vào ngay trước chuyến thăm Trung Quốc có thể coi là Ấn Độ đã thể hiện lập trường rõ ràng.

Trên thực tế, Ấn Độ đã xuất khẩu tên lửa siêu thanh "BrahMos" có tầm bắn hơn 290 km tới Philippines, và trong năm nay, hạm đội Ấn Độ cũng đã tiến hành các cuộc tập trận chung với Hải quân Philippines ở Biển Đông. Về lập trường ở Biển Đông, Ấn Độ cũng ủng hộ phán quyết của Tòa án quốc tế năm 2016, đã đặt nghi vấn về yêu sách chủ quyền của Trung Quốc.

Lập trường của Ấn Độ như vậy, dù ngay trước chuyến thăm Trung Quốc, vẫn không thay đổi thái độ đối phó với những hành động của Trung Quốc. Điều đó đã được chứng minh tại Nhật Bản.