Sự khiêm tốn của Natsume Soseki và biến động giá gạo thời Heisei, Reiwa

(Minh họa: Magma Giants)

Gạo là thứ chúng ta mua và ăn một cách hiển nhiên, nhưng có lẽ không ít người chưa từng trải nghiệm công việc trồng lúa như cấy lúa hay gặt lúa. Theo "Sách trắng về Giáo dục Thực phẩm" (Bộ Nông Lâm Ngư nghiệp, ấn bản năm 2024), chỉ 57% người trả lời khảo sát "Có thành viên nào trong gia đình bạn tham gia trải nghiệm nông lâm ngư nghiệp không?" là "có", và tỷ lệ này tiếp tục giảm trong những năm gần đây.

Tuy nhiên, việc không có "trải nghiệm nông nghiệp" không phải là chuyện mới. Masaoka Shiki đã kể lại ký ức thời sinh viên với Natsume Soseki trong tác phẩm "Bokujū Itteki" như sau:

“Tôi và Soseki cùng đi dạo trên cánh đồng từ Waseda đến Sekiguchi, có lẽ là vào khoảng tháng Sáu. Những cây lúa non vừa được cấy trên ruộng lúa ở đó lay động thật dễ chịu. Điều khiến tôi ngạc nhiên lúc bấy giờ là Soseki không hề biết rằng gạo mà chúng ta ăn hàng ngày chính là quả của những cây lúa non này.” (Trích từ Aozora Bunko)

Shiki sinh ra ở Iyo Matsuyama, còn Soseki sinh ra ở Tokyo. Tuy nhiên, Soseki lớn lên ở Ushigome Kikuicho. Ngay gần đó là Waseda, và đúng như tên gọi của nó, vào thời Minh Trị, nơi đây có những cánh đồng lúa.

Nói cách khác, không phải vì Soseki sinh ra ở thành phố mà ông không biết gạo là quả của cây lúa. Dù có lẽ ông cũng cảm thấy xấu hổ, nhưng việc dám nói "không biết" về điều mình không biết, đó chẳng phải là sự khiêm tốn của Soseki sao?

Năm 1960, số lượng lao động trong ngành nông nghiệp Nhật Bản là 12,73 triệu người, chiếm khoảng 30% tổng số lao động trong tất cả các ngành. Con số này hiện đã giảm xuống còn 1,81 triệu người, chỉ còn 2,7%. Khi phỏng vấn những người làm việc trực tiếp trong ngành trồng lúa, trước câu hỏi về "giá gạo tăng cao", họ đồng loạt trả lời rằng "trước đây giá quá rẻ".

Cũng có ý kiến cho rằng "đó là vì nông dân trồng lúa muốn kiếm lời", nhưng nếu đây là một ngành công nghiệp có thể kiếm được nhiều tiền như vậy, tôi nghĩ sẽ không có sự sụt giảm nhân lực đến mức này. Trong "biến động giá gạo" từ năm ngoái, đã có những chỉ trích rằng "gạo quá đắt" hoặc tìm kiếm kẻ "phá hoại". Tuy nhiên, nếu nói theo cách của Soseki, lẽ ra đã có thể có một thái độ rằng "không thể phán xét vì không biết điều gì đang xảy ra tại hiện trường".