Chính sách thuế quan và đàm phán thương mại của Tổng thống Trump

Mỹ và Indonesia đạt thỏa thuận thuế quan, giảm mức ban đầu

Mỹ và Indonesia đạt thỏa thuận thuế quan, giảm mức ban đầu.

Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 15/7 tuyên bố đã đạt thỏa thuận thuế quan với Indonesia. Theo cả hai nước, mức thuế áp dụng cho Indonesia sẽ được giảm từ 32% dự kiến xuống còn 19%.

Ông Trump cho biết thỏa thuận thuế quan đạt được là để đổi lấy việc các công ty Mỹ được "tiếp cận hoàn toàn" thị trường Indonesia.

Tổng thống Indonesia Prabowo Subianto đã viết trên Instagram rằng thỏa thuận này đánh dấu sự khởi đầu của một "kỷ nguyên lợi ích chung mới" với Mỹ. Ông cũng nói với các phóng viên tại Jakarta vào ngày 16/7 rằng ông Trump là một "đối tác đàm phán khá cứng rắn".

Trong tháng này, ông Trump đã gửi thư cảnh báo đến hàng chục quốc gia, bày tỏ ý định áp dụng mức thuế cao cho các nước này từ ngày 1/8, vốn đang bị tạm dừng. Các nước nhận thư bao gồm tất cả các đối tác thương mại chính của Mỹ như Liên minh Châu Âu (EU), Canada, Mexico, Nhật Bản và Hàn Quốc.

Indonesia cũng đã nhận được thư vào tuần trước về việc áp đặt mức thuế 32%. Các quan chức chính phủ Indonesia, những người tin rằng một thỏa thuận sắp đạt được, được cho là đã bối rối trước điều này.

Ông Trump cho biết đã giảm mức thuế này xuống 19% sau cuộc điện đàm với ông Prabowo vào ngày 15/7.

Ông cũng giải thích rằng Indonesia đã đồng ý giảm thuế đối với các sản phẩm của Mỹ. Mỹ trước đây đã phàn nàn rằng Indonesia áp dụng mức thuế cao đối với nhiều sản phẩm nông nghiệp và một số sản phẩm cụ thể.

Sau đó, ông Trump đã đăng trên mạng xã hội rằng Indonesia đã đồng ý mua các sản phẩm năng lượng trị giá 15 tỷ USD, sản phẩm nông nghiệp trị giá 4,5 tỷ USD và 50 máy bay phản lực Boeing từ Mỹ.

Tổng thống Indonesia: "Chúng tôi đã đạt được thỏa thuận"

Ông Prabowo không tiết lộ các điều khoản cụ thể của thỏa thuận nhưng đã đề cập khái quát các điều kiện do ông Trump đưa ra khi giải thích với các phóng viên. Ông nói: "Chúng tôi cần máy bay, và họ muốn bán", "Boeing rất tốt. Chúng tôi sẽ tiếp tục làm việc với Airbus".

Ông cũng cho biết: "Chúng tôi có những thứ cần thiết. Chẳng hạn, chúng tôi vẫn đang nhập khẩu nhiên liệu, khí đốt, lúa mì, đậu nành. Trong bối cảnh đó, chúng tôi đã có thể đạt được một thỏa thuận".

Ông Prabowo không trực tiếp đề cập liệu thuế quan đối với sản phẩm của Mỹ có trở về 0 hay không, nhưng ông nói rằng "tất cả mọi thứ đã được đàm phán".

Ông nói thêm: "Chúng tôi cũng có lập trường của mình. Đây là đề nghị của chúng tôi, và chúng tôi không thể mua thêm được nữa. Tuy nhiên, điều quan trọng đối với tôi là công nhân của chúng tôi phải được an toàn".

Indonesia nằm trong top 25 đối tác thương mại của Mỹ. Năm ngoái, nước này đã xuất khẩu khoảng 28 tỷ USD sản phẩm sang Mỹ, bao gồm quần áo, giày dép và dầu cọ.

Giáo sư Stephen Marks (kinh tế học) tại Đại học Pomona, California, Mỹ, nhận định rằng lợi ích của thỏa thuận này đối với Indonesia "mang tính chính trị hơn là kinh tế".

Ngoài Indonesia lần này, chính phủ Mỹ chỉ đạt được thỏa thuận về thuế quan với Anh, Trung Quốc và Việt Nam. Trong các thỏa thuận với ba quốc gia này, Mỹ vẫn duy trì mức thuế cao, và các vấn đề hoặc điều kiện quan trọng vẫn chưa rõ ràng hoặc chưa được giải quyết.

Everett Eizenstat, người từng là một trong những cố vấn kinh tế trong nhiệm kỳ đầu tiên của chính quyền Trump, cho biết Nhà Trắng sẽ công bố thêm các thỏa thuận trong vài tuần tới, trong khi nhiều quốc gia dường như đang hạ thấp kỳ vọng.

Ông cũng chỉ ra rằng Thủ tướng Canada Mark Carney đã gợi ý vào ngày 15/7 rằng nước này có thể chấp nhận mức thuế chưa từng có trước đây, và nhận định rằng "tông giọng đã thay đổi đáng kể".

Ông nói thêm rằng có một thỏa thuận vẫn tốt hơn là không có gì, và "tôi nghĩ tốt nhất là các chính phủ nên ngồi vào bàn đàm phán thay vì quay lưng lại với cuộc đàm phán".

Giải thích trong 1 phút: Thuế quan Trump với Indonesia là 19%, nhập khẩu từ Mỹ là 0%

Tổng thống Mỹ Trump tại buổi họp báo = do Shinichiro Nishida chụp tại Nhà Trắng vào ngày 27 tháng 6 năm 2025.

Tổng thống Mỹ Trump đã công bố đạt thỏa thuận trong đàm phán thương mại với Indonesia. Tổng thống Trump đã gửi thư cảnh báo đến các quốc gia và khu vực gặp khó khăn trong đàm phán, nhưng đây là lần đầu tiên ông đạt được thỏa thuận với một quốc gia đã nhận được thư cảnh báo đó. Chuyên mục "Tin nhanh" giúp bạn đọc trong 1 phút, lần này sẽ giải thích về "Thỏa thuận thuế quan giữa Mỹ và Indonesia".

[Ảnh] Thư Tổng thống Mỹ Trump gửi Thủ tướng Shigeru Ishiba

Hỏi: Tôi nghe nói Mỹ và Indonesia đã đạt thỏa thuận về thuế quan. Nội dung như thế nào? Đáp: Đây là thỏa thuận theo đó Mỹ sẽ áp thuế 19% đối với tất cả hàng hóa nhập khẩu từ Indonesia, trong khi Indonesia sẽ không áp thuế đối với hàng hóa nhập khẩu từ Mỹ.

Hỏi: Indonesia sẽ mua gì từ Mỹ? Đáp: Indonesia đã đồng ý mua năng lượng, nông sản và 50 máy bay của hãng Boeing từ Mỹ.

Hỏi: Mức 19% lần này là cao hay thấp? Đáp: Mức 19% lần này thấp hơn mức 32% mà Mỹ ban đầu thông báo cho Indonesia, nhưng cao hơn mức 10% đang được áp dụng hiện tại.

Hỏi: Có thỏa thuận tương tự nào với các quốc gia khác không? Đáp: Sau khi áp đặt thuế quan quy mô lớn, Indonesia là quốc gia thứ ba công bố thỏa thuận, sau Anh và Việt Nam.

Hỏi: Mối quan hệ thương mại giữa Mỹ và Indonesia như thế nào? Đáp: Mỹ đã thâm hụt thương mại 17,9 tỷ USD với Indonesia vào năm 2024. Điều này có nghĩa là Mỹ đã mua nhiều hàng hóa từ Indonesia.

Hỏi: Nhật Bản sẽ ra sao? Đáp: Nhật Bản cũng đã nhận được thông báo về mức thuế 25% từ Tổng thống Trump và đang thúc đẩy các cuộc đàm phán với Mỹ trước khi áp dụng vào ngày 1/8.

Có phải đang muốn hủy hoại ngành ô tô?… Lá bài cuối cùng của Nhật Bản trong đàm phán thuế quan Trump, theo chuyên gia tư vấn quản lý

Ảnh minh họa - Ảnh: iStock.com/Robert Way

Giá cả tiếp tục tăng vọt, trong khi tiền lương thực tế vẫn ở mức âm. Chuyên gia tư vấn quản lý Kazuyoshi Komiya cho biết: "Ngành sản xuất, bao gồm ngành ô tô vốn là huyết mạch của kinh tế Nhật Bản, có thể sẽ rơi vào tình thế khó khăn hơn nữa trong tương lai do chính phủ không đạt được nhiều kết quả trong các cuộc đàm phán thuế quan với Mỹ."

[Xem biểu đồ] Tổng sản phẩm quốc nội (GDP)

"Tiền lương thực tế" âm 5 tháng liên tiếp… Người dân ngày càng nghèo đi

Cuộc bầu cử Thượng viện đang đến gần, và vấn đề "trợ cấp hay giảm thuế tiêu dùng" trở thành một trong những điểm tranh cãi lớn. Hiện nay, "tiền bạc" không còn là vấn đề nhỏ mà đã trở thành một vấn đề sống còn đối với người dân.

Vào tháng 5, tỷ lệ lạm phát (chỉ số giá tiêu dùng tổng hợp trừ thực phẩm tươi sống) tiếp tục tăng vọt 3,7% so với năm trước, trong khi tổng thu nhập tiền mặt bình quân đầu người, thể hiện bằng giá trị danh nghĩa, chỉ tăng 1,0% so với năm trước. Do đó, "tiền lương thực tế", sau khi tính đến lạm phát, đã giảm.

Mức giảm này đã kéo dài 5 tháng liên tiếp. Đời sống người dân không những không khá hơn mà còn ngày càng khó khăn, và trong tình hình này, việc kêu gọi người dân bằng các khoản trợ cấp hoặc giảm thuế tiêu dùng có thể có sức hấp dẫn đáng kể.

Tuy nhiên, nền kinh tế Nhật Bản đang đối mặt với những vấn đề lớn cả trong ngắn hạn lẫn trung và dài hạn, và cử tri cần phải nhận thức đầy đủ điều này khi đi bầu.

Kinh tế Nhật Bản đình trệ… GDP tăng theo yên nhưng giảm mạnh theo đô la

Biểu đồ 1 trình bày Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Nhật Bản.

Tổng sản phẩm quốc nội bao gồm GDP danh nghĩa và GDP thực tế. GDP danh nghĩa là giá trị thực tế. Cụ thể, đó là tổng "giá trị gia tăng" được tạo ra trong Nhật Bản trong một khoảng thời gian nhất định. Giá trị gia tăng có thể hiểu đơn giản là doanh thu trừ đi chi phí đầu vào. Lý do điều này quan trọng là vì hơn một nửa giá trị gia tăng đó được phân bổ cho các hộ gia đình dưới dạng chi phí nhân sự, v.v. Nói cách khác, đó là nguồn gốc của tiền lương. Do đó, nếu GDP danh nghĩa, đặc biệt là giá trị bình quân đầu người của người lao động, không tăng thì tiền lương sẽ không tăng.

GDP thực tế, như được trình bày trong Biểu đồ 1, là giá trị danh nghĩa được quy đổi theo "giá chuỗi năm 2015", nói cách khác là giá trị tiền tệ của năm 2015. Đây là giá trị đã được điều chỉnh theo lạm phát hoặc giảm phát.

Sau khi giải thích như vậy, trước tiên hãy nhìn vào giá trị danh nghĩa. Từ tháng 1 đến tháng 3 năm 2025, con số này là khoảng 625,3 nghìn tỷ yên. Điều này có nghĩa là lượng giá trị gia tăng được tạo ra hàng năm là như vậy. Trên thực tế, vào năm tài chính 2019, trước COVID-19, con số này là khoảng 556,8 nghìn tỷ yên, nghĩa là đã tăng khoảng 70 nghìn tỷ yên, tương đương khoảng 12%. Như đã giải thích trước đó, GDP danh nghĩa là nguồn gốc của tiền lương, vì vậy việc nó tăng thêm 70 nghìn tỷ yên cho toàn nước Nhật Bản là một điều rất tốt.

Tuy nhiên, nếu thay đổi góc nhìn một chút, bạn sẽ thấy một điều khác. Hãy xem xét cả yếu tố lạm phát. GDP thực tế của năm tài chính 2019 là khoảng 550,1 nghìn tỷ yên. Con số gần đây nhất, từ tháng 1 đến tháng 3 năm 2025, là khoảng 561,5 nghìn tỷ yên như trong bảng. Mức tăng chỉ là 2%. Điều này cho thấy lạm phát đã tiến triển.

Hơn nữa, khi quy đổi sang đô la, một khía cạnh khác lại hiện ra. GDP danh nghĩa của năm tài chính 2019, trước COVID-19, là khoảng 556,8 nghìn tỷ yên như đã đề cập, nhưng nếu quy đổi theo tỷ giá trung bình đô la/yên lúc đó là 108,68 yên, thì con số này là khoảng 5,1 nghìn tỷ USD.

Và khi chia khoảng 625,3 nghìn tỷ yên của quý 1-3 gần đây nhất cho tỷ giá trung bình của ba tháng đó là 152,54 yên, chỉ còn khoảng 4,1 nghìn tỷ USD. Dù tăng theo yên, nhưng theo đô la thì lại giảm mạnh.

Sức mua bằng đô la đang giảm cực đoan. Trong số khoảng 114 nghìn tỷ yên nhập khẩu của Nhật Bản trong năm tài chính 2024, khoảng một phần tư là năng lượng, và hầu hết đều được thanh toán bằng đô la. Cần lưu ý rằng ngoài việc sức mua giảm mạnh, giá các mặt hàng nhập khẩu, bao gồm cả chi phí năng lượng, cũng tăng đáng kể đối với mỗi người dân.

Mục đích thực sự của "thuế quan Trump" (2): Mục tiêu lớn nhất là đảm bảo "doanh thu thuế" hơn là "đàm phán thuế quan"

Bởi Nozomu Nakaoka, Nhà báo

Ngày 17 tháng 7 (Thứ Năm), 9:01

Cố vấn cấp cao về thương mại Peter Navarro cho rằng mục tiêu của "thuế quan đối ứng" là đảm bảo doanh thu thuế (Ảnh: Reuters/Aflo)

Mục lục

• Mục đích thực sự của Tổng thống Trump
• Chuyển từ tập trung vào thuế thu nhập sang chú trọng doanh thu thuế
• Mục tiêu của "thuế quan Trump" là tăng doanh thu thuế
• Doanh thu thuế dự kiến 5,2 nghìn tỷ USD trong 10 năm tới

Liên kết đến Phần (1)

Mục đích thực sự của Tổng thống Trump

"Thuế quan Trump" đang gây chấn động kinh tế toàn cầu. "Thuế quan đối ứng" được công bố vào ngày 2/4 đã gây ra sự hỗn loạn trên thị trường tài chính và chứng khoán, thời hạn đã được kéo dài đến ngày 9/7. Dù vậy, các cuộc đàm phán thuế quan với các nước vẫn không tiến triển, và Tổng thống Trump đã lại gia hạn áp dụng đến ngày 1/8. Tuy nhiên, việc đạt được bất kỳ thỏa thuận nào với các nước lớn trong vòng vài tuần là điều không thể. Tổng thống Trump đã tuyên bố sẽ không gia hạn thêm nữa, và tình hình hỗn loạn được dự báo. Kể từ tháng 4, chỉ có hai quốc gia đạt được thỏa thuận thuế quan là Anh và Việt Nam. Điều này cho thấy sự khó khăn của các cuộc đàm phán thuế quan.

Hãy cùng xem xét lại mục tiêu của Tổng thống Trump. Tổng thống Trump tin rằng Mỹ luôn phải chịu thiệt thòi trong thương mại quốc tế. Mặc dù đây là một lập luận thiếu cơ sở kinh tế, nhưng ông cho rằng thâm hụt thương mại là "có hại" cho đất nước. Qua các phát biểu của ông, có vẻ như ông tin rằng cán cân thương mại giữa hai quốc gia phải cân bằng. Đây là một quan điểm đi ngược lại với các nguyên tắc kinh tế thông thường. Ông cũng lập luận rằng các "thực tiễn thương mại không công bằng", bao gồm các rào cản phi thuế quan ở nước ngoài, đã khiến sản phẩm của Mỹ bị đẩy ra khỏi thị trường nước ngoài, dẫn đến việc ngành sản xuất của Mỹ mất khả năng cạnh tranh và gây ra một lượng lớn người thất nghiệp.

Tổng thống Trump đang gây áp lực buộc các quốc gia phải giảm thuế đối với sản phẩm của Mỹ và mở cửa thị trường bằng cách áp đặt mức thuế cao. Bằng cách tăng thêm thuế quan, ông hy vọng sẽ giảm khả năng cạnh tranh về giá của các sản phẩm nước ngoài trên thị trường Mỹ, khuyến khích các công ty nước ngoài đầu tư trực tiếp và sản xuất tại Mỹ, qua đó khôi phục ngành sản xuất Mỹ và tăng việc làm. Hơn nữa, ông tin rằng sự phục hồi của các ngành công nghiệp trong nước là cực kỳ quan trọng từ góc độ an ninh quốc gia, thông qua việc đảm bảo chuỗi cung ứng.

Chuyển từ tập trung vào thuế thu nhập sang chú trọng doanh thu thuế

Cho đến nay, đây là những lập luận đã được biết đến rộng rãi. Tuy nhiên, "thuế quan Trump" còn có một mục đích quan trọng khác: tăng doanh thu thuế.

Khi nhập khẩu, các nhà nhập khẩu phải trả thuế hải quan cho chính phủ tại thời điểm thông quan. Thuế này trở thành nguồn thu của chính phủ liên bang. Tổng thống Trump dường như vẫn tin rằng các công ty nước ngoài là bên phải trả thuế. Tuy nhiên, trên thực tế, thuế quan do nhà nhập khẩu thanh toán và cuối cùng sẽ được chuyển sang giá bán, do người tiêu dùng chịu. Các nhà sản xuất trong nước nhập khẩu linh kiện từ nước ngoài cũng bị ảnh hưởng bởi chi phí tăng lên. Nếu không có công ty thay thế trong nước, việc ngừng nhập khẩu là không thể. Tức là phải nhập khẩu dù giá cao. Điều này dẫn đến tăng giá sản phẩm. Việc tăng thuế quan sẽ gây ra lạm phát giá cả và là một hình thức tăng thuế gián tiếp đối với người dân.

Đồng thời, Tổng thống Trump còn có một lý do khác để kỳ vọng vào việc tăng doanh thu thuế. Một là sử dụng doanh thu thuế làm nguồn tài chính để bù đắp thâm hụt ngân sách ngày càng tăng. Hai là biến doanh thu thuế thành trụ cột chính của thu ngân sách, giảm sự phụ thuộc vào thuế thu nhập.

Nhiều nhà kinh tế học bảo thủ có quan điểm tiêu cực đối với hệ thống thuế thu nhập lũy tiến. Họ cho rằng thuế thu nhập là một hệ thống tước đoạt bất công khoản thu nhập mà mọi người đã làm việc chăm chỉ để có được. Đây cũng là lý do tại sao những người bảo thủ luôn chủ trương giảm thuế. Giáo sư Milton Friedman, nhà kinh tế học bảo thủ từng đoạt giải Nobel Kinh tế, đã đề xuất "thuế suất thu nhập phẳng" vào những năm 1970. Thậm chí có những nhà kinh tế học ủng hộ "thuế thu nhập bằng không".

Họ không ủng hộ ý tưởng tái phân phối thu nhập thông qua thuế thu nhập lũy tiến. Hoặc họ cũng thờ ơ với việc hỗ trợ người có thu nhập thấp như phe tự do chủ nghĩa vẫn chủ trương. Họ tin rằng sự bất bình đẳng là kết quả của năng lực và nỗ lực. Họ tin rằng nhà nước phúc lợi sẽ tạo ra một chính phủ lớn và gây áp lực lên cá nhân. Tỷ lệ thuế thu nhập cận biên cao nhất ở Mỹ đạt 94% vào năm 1944, khi Đảng Dân chủ chiếm ưu thế áp đảo. Kể từ khi chính quyền Reagan lên nắm quyền vào năm 1981, tỷ lệ thuế thu nhập đã dần dần được cắt giảm. Đến năm 2025, tỷ lệ thuế thu nhập cận biên cao nhất đã giảm xuống còn 37%. Làm thế nào để giảm thuế thu nhập là một thách thức lớn đối với Đảng Cộng hòa.

Hệ thống "thuế thu nhập lũy tiến" được giới thiệu ở Mỹ là nhờ việc phê chuẩn Tu chính án thứ 16 của Hiến pháp vào năm 1913. Trước đó, nguồn thu chính của chính phủ liên bang là từ thuế hải quan. Vào những năm 1800, doanh thu từ thuế hải quan chiếm khoảng 85% tổng thu nhập của chính phủ liên bang. Với "Đạo luật Thuế quan McKinley" năm 1890, tỷ lệ thuế trung bình được nâng lên 29,6%, và doanh thu từ thuế hải quan chiếm hơn 40% tổng thu ngân sách liên bang. Tuy nhiên, với việc áp dụng thuế thu nhập, tầm quan trọng của doanh thu thuế hải quan đã dần giảm đi.

Tuy nhiên, vào những năm 1920, tỷ lệ thuế quan từng tạm thời được nâng lên 15,2% nhằm bảo vệ nông sản. Hơn nữa, vào năm 1930, "Đạo luật Thuế quan Smoot-Hawley" được thông qua, nâng tỷ lệ thuế trung bình lên 20%. Mục đích của đạo luật này là bảo vệ các công ty Mỹ khỏi các ngành công nghiệp châu Âu vốn đã tăng cường khả năng cạnh tranh sau Thế chiến thứ nhất. So với các ví dụ trong quá khứ này, có thể thấy rõ mức thuế quan Trump cao đến mức nào.

Sau Thế chiến thứ hai, từ sự suy ngẫm rằng cuộc chạy đua tăng thuế quan đã dẫn đến chiến tranh, "GATT (Hiệp định chung về Thuế quan và Thương mại)" đã được ký kết để thiết lập các quy tắc thương mại quốc tế. Năm 1947, 23 quốc gia đã tham gia và vòng đàm phán đầu tiên (đàm phán giảm thuế hàng loạt) đã diễn ra tại Geneva, Thụy Sĩ. Sau đó, 8 vòng đàm phán đã được tổ chức, và thuế quan đã được giảm dần theo từng giai đoạn. Đến năm 2001, WTO (Tổ chức Thương mại Thế giới) chính thức được thành lập thay thế GATT, và hiện nay, tỷ lệ thuế trung bình trong các ngành công nghiệp chính đã giảm xuống dưới 5%. Tuy nhiên, các cuộc đàm phán giảm thuế hàng loạt trên toàn cầu đã đình trệ, và hiện tại, việc giảm thuế được thực hiện thông qua các hiệp định thương mại tự do.

Mục tiêu của "thuế quan Trump" là tăng doanh thu thuế

Sau Thế chiến thứ hai, hệ thống thương mại tự do được xây dựng dưới sự lãnh đạo của Mỹ, có cơ sở là ngành công nghiệp Mỹ có sức cạnh tranh vượt trội. Tuy nhiên, khi sức mạnh kinh tế của Mỹ tương đối suy yếu, các chính sách bảo hộ lại nổi lên. Song, không có chính quyền nào trước đây triệt để theo chủ nghĩa "Nước Mỹ trên hết" như Tổng thống Trump. Các lập luận kỳ vọng vào doanh thu thuế cũng không mạnh mẽ. Dù thâm hụt thương mại là một vấn đề, các chính quyền trước đây đã đối phó bằng cách điều chỉnh tỷ giá hối đoái hoặc áp dụng các biện pháp hạn chế nhập khẩu đối với từng ngành cụ thể. Chưa từng có tiền lệ nào áp dụng phương pháp tăng thuế quan một cách bừa bãi và toàn diện như chính quyền Trump. Điều này có lẽ là do Mỹ vẫn giữ được niềm tự hào là "người lãnh đạo thế giới tự do".

Vậy, "thuế quan Trump" sẽ tăng doanh thu thuế của Mỹ lên bao nhiêu? Liệu quy mô đó có đủ để bù đắp thâm hụt ngân sách và thậm chí cho phép giảm thuế thu nhập không?

Tổng thống Trump khẳng định "doanh thu thuế sẽ giúp giảm thâm hụt ngân sách" (CNBC ngày 3/4, "What Trump says he’s trying to accomplish with tariffs"). Tuy nhiên, khó có thể tin rằng Tổng thống Trump có thể tự mình giải thích lập luận đó một cách lý thuyết. Cố vấn cấp cao về thương mại Peter Navarro tuyên bố rằng nếu "thuế quan Trump" được thực hiện, "sẽ có 6 nghìn tỷ USD doanh thu trong 10 năm tới" (The Hill ngày 25/3/2025, "Navarro says Trump’s tariffs will raise $6 trillion over one decade"). Mặc dù dự báo doanh thu sẽ thay đổi tùy thuộc vào mức thuế được áp dụng, Navarro nói: "Chỉ riêng thuế ô tô đã dự kiến mang lại 100 tỷ USD doanh thu thuế. Khoản tiền này sẽ được sử dụng để mang lại lợi ích như miễn giảm thuế cho người mua ô tô. Kết hợp với thuế đối với các sản phẩm khác, chúng ta có thể có 600 tỷ USD doanh thu thuế hàng năm. Đây chính là bản chất lời hứa của Tổng thống trong chiến dịch tranh cử."

Nói cách khác, Navarro đang tuyên bố rõ ràng rằng mục đích của "thuế quan Trump" là tăng doanh thu thuế. Hơn nữa, tờ Politico (ngày 2/4/2025, "Navarro: Trump will ‘structurally shift’ American economy with tariff revenue") đưa tin rằng Navarro đã nói: "Để đạt được kết quả như Tổng thống Trump mong muốn, cần có một sự chuyển đổi cấu trúc từ một nền kinh tế phụ thuộc quá mức vào thuế thu nhập sang một nền kinh tế phụ thuộc vào doanh thu thuế". Theo bài báo này, Navarro cũng khẳng định rằng "có thể biến doanh thu thuế thành nguồn tài chính chính của Mỹ và thay thế thuế thu nhập". Đáp lại điều này, bài báo bình luận phê phán rằng "nhiều nhà kinh tế học và chính trị gia chỉ ra rằng rất khó để thu đủ doanh thu từ thuế quan để thay thế hệ thống thuế thu nhập liên bang đã tồn tại hơn một thế kỷ".

Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Kinh tế của Tổng thống, Peter Milan, cũng liên tục đưa ra những lập luận tương tự như Navarro. Ông Milan được coi là một trong những người khởi xướng "thuế quan đối ứng", và cùng với Navarro, ông khẳng định rằng "thuế quan đối ứng không phải là phương tiện đàm phán thương mại, mà là mục đích tự thân". Tức là, mục tiêu chính sách của họ không phải là khuyến khích các nước khác giảm thuế hay mở cửa thị trường, mà là ngay cả khi đối tác muốn mở cửa thị trường, Mỹ vẫn sẽ tăng thuế để tăng doanh thu thuế, và dùng số tiền đó để giảm thâm hụt ngân sách hoặc giảm thuế thu nhập.

Tuy nhiên, một nghiên cứu của Tax Foundation (ngày 28/4/2025, "Five Things to Know about Trump’s Income Tax and Tariff Idea") đã chỉ ra tính phi thực tế, nhận định rằng "cần có mức thuế quan thiên văn để bù đắp thuế thu nhập bằng doanh thu thuế". Như Navarro và Milan nói, việc giảm thuế thu nhập bằng thuế quan không phải là chuyện đơn giản. Xem xét phân tích doanh thu năm tài chính 2024, thuế thu nhập cá nhân chiếm 2,52 nghìn tỷ USD, tức 51% tổng doanh thu. Doanh thu thuế quan chỉ là 77 tỷ USD, tỷ lệ chỉ 1,6%.

Nếu mục đích là doanh thu thuế quan, thì nếu các đối tác thương mại phản ứng với áp lực của Tổng thống Trump bằng cách áp đặt "thuế quan trả đũa", Mỹ có thể tiếp tục tăng thuế để tăng doanh thu thuế. Đàm phán thuế quan với một nước Mỹ có ý đồ như vậy là điều điên rồ.

Doanh thu thuế dự kiến 5,2 nghìn tỷ USD trong 10 năm tới

Vậy, liệu "ý đồ" của Navarro có thành công không? Điều đầu tiên có thể chỉ ra là doanh thu thuế quan của Mỹ đã tăng đều đặn kể từ tháng 4. Reuters đưa tin: "Theo Bộ Tài chính Mỹ, khi chính sách thuế quan của Tổng thống Trump ngày càng mạnh mẽ, doanh thu thuế quan của Mỹ trong tháng 6 lại tăng vọt sau tháng 5 và sẽ lần đầu tiên vượt 100 tỷ USD trong năm tài chính này" (ngày 12/7/2025, "US customs duties top $100 billion for first time in a fiscal year"). Doanh thu thuế quan tháng 6 đã đạt mức cao kỷ lục 26,6 tỷ USD. Tổng thống Trump nói rằng "một khoản tiền lớn sẽ chảy vào" sau ngày 1/8. Bộ trưởng Tài chính Bessent cũng cho biết trên X rằng "Mỹ đang gặt hái thành quả từ chiến lược thuế quan của ông Trump. Trong khi Tổng thống Trump nỗ lực khôi phục chủ quyền kinh tế, báo cáo mới nhất của Bộ Tài chính cho thấy doanh thu thuế quan kỷ lục đã đạt được mà không kèm theo lạm phát". Bộ trưởng Tài chính dự đoán doanh thu thuế quan sẽ đạt 300 tỷ USD vào cuối năm 2025.

Trong 9 tháng đầu tiên của năm tài chính 2025 (từ ngày 1/10/2024 đến 30/9/2025), tổng doanh thu thuế quan đạt 113,3 tỷ USD, gần gấp đôi so với năm tài chính trước. Mức thuế cao bắt đầu được áp dụng từ tháng 5, và không còn nghi ngờ gì nữa, thuế quan Trump đang góp phần vào việc tăng doanh thu thuế quan. Trong giai đoạn này, tỷ lệ thuế trung bình đã được nâng từ khoảng 2% lên khoảng 5%. Giáo sư Ernie Tedeschi của Đại học Yale cho biết: "Nếu mức thuế cao hơn được áp dụng sau ngày 1/8, doanh thu thuế quan sẽ tăng thêm 10 tỷ USD mỗi tháng."

Theo nhận định của tác giả, mục đích thực sự của Tổng thống Trump không phải là để các quốc gia khuất phục trước áp lực của Mỹ, giảm thuế đối với sản phẩm của Mỹ và mở cửa thị trường. Ngay cả khi có sự thỏa hiệp, Tổng thống Trump vẫn có khả năng cao sẽ tiếp tục áp dụng "thuế quan đối ứng". Dù đàm phán thuế quan không tiến triển, Tổng thống Trump cũng không gặp khó khăn. Ông tin rằng có thể đảm bảo doanh thu thuế bằng cách tiếp tục áp đặt mức thuế cao đối với các sản phẩm nước ngoài. Vấn đề chính là doanh thu thuế quan. Tóm lại, dù tình hình diễn biến thế nào, Tổng thống Trump cũng không bị thiệt.

Tuy nhiên, nền kinh tế không chỉ cần tầm nhìn ngắn hạn mà còn cần tầm nhìn dài hạn. Theo một nghiên cứu của Trường Wharton thuộc Đại học Pennsylvania (ngày 10/4/2025, "The Economic Effect on President Trump Tariff"), dự báo dựa trên độ co giãn thông thường cho thấy doanh thu thuế quan sẽ tăng 5,2 nghìn tỷ USD trong 10 năm, và dự báo theo mô hình động lực học cho thấy mức tăng 4,5 nghìn tỷ USD. Con số 5,2 nghìn tỷ USD giả định rằng nhu cầu nhập khẩu sẽ giảm do tăng thuế. Nghiên cứu này chỉ ra rằng "việc sử dụng doanh thu này để giảm thâm hụt ngân sách sẽ thúc đẩy đầu tư tư nhân". Hơn nữa, mức tăng thuế quan đã được mở rộng hơn so với thời điểm nghiên cứu được thực hiện, do đó doanh thu thuế quan dự kiến có thể còn lớn hơn.

Các nghiên cứu khác cũng cho thấy kết quả tương tự. Dự báo của Tax Foundation (ngày 10/4/2025, "How Much Revenue Can Tariffs Really Raise for the Federal Government?") cho thấy doanh thu thuế quan dự kiến tăng 2,2 nghìn tỷ USD từ năm 2025 đến 2034 với mức "thuế quan đối ứng" 10%, và 3,4 nghìn tỷ USD với mức 15%. Tuy nhiên, theo mô hình cân bằng tổng quát của viện nghiên cứu này, GDP của Mỹ được dự đoán sẽ giảm 0,4% với mức thuế 10% và 0,8% với mức 15%. Ngoài ra, việc giảm GDP sẽ dẫn đến giảm các nguồn thu thuế khác, làm cho hiệu quả tăng thu từ thuế quan bị bù đắp thêm. Nền kinh tế có mối quan hệ tương hỗ, nên rất khó để đánh giá một cách phiến diện. Nếu các nước đối tác từ chối giảm thuế hoặc mở cửa thị trường và áp đặt thuế quan trả đũa, doanh thu thuế quan sẽ tăng nhưng xuất khẩu của Mỹ sẽ giảm.

Không rõ Tổng thống Trump sẽ đi xa đến mức nào. Tổng thống bị chế giễu là TACO (Trump Always Chickens Out), có nghĩa là "luôn nhụt chí vào phút chót". Điều đó cũng có nghĩa là tình hình có thể thay đổi tùy thuộc vào hoàn cảnh. Không biết liệu ông có thực sự tăng thuế vào ngày 1/8 như đã nói hay không.

Việt Nam, quốc gia đã đạt được thỏa thuận thuế quan với Mỹ, đã áp dụng mức thuế bằng không đối với các sản phẩm của Mỹ. Trong phần (3) của bài viết này, chúng ta sẽ xem xét nội dung thỏa thuận giữa Mỹ và Việt Nam.