Chính phủ Trung Quốc coi đất hiếm là vật liệu chiến lược và đang đẩy mạnh việc siết chặt quản lý. Ảnh là trang web của một doanh nghiệp nhà nước lớn về đất hiếm, treo khẩu hiệu “Trung Đông có dầu mỏ, Trung Quốc có đất hiếm”.
Chính phủ Trung Quốc đã ban hành một quy định mới nhằm tăng cường quản lý sản xuất và lưu thông đất hiếm (kim loại đất hiếm). Vào ngày 22 tháng 8, Bộ Công nghiệp và Công nghệ thông tin, Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia, cùng Bộ Tài nguyên (các cơ quan quản lý ngành đất hiếm) đã phối hợp công bố và ngay lập tức thực thi “Biện pháp tạm thời về quản lý tổng lượng điều tiết khai thác và tinh chế đất hiếm”.
Quy định mới này mở rộng phạm vi áp dụng so với quy định cũ được ban hành năm 2012. Ngoài các quy trình khai thác và tinh chế đất hiếm truyền thống, quy định mới còn bổ sung việc kiểm soát nhập khẩu nguyên liệu đất hiếm và theo dõi tình hình sử dụng các sản phẩm đất hiếm (đã bán ra). Điều này cho thấy Trung Quốc muốn giám sát toàn bộ chuỗi, từ khâu đầu nguồn đến khâu cuối nguồn của ngành.
Bắt buộc báo cáo thông tin lưu thông
Theo quy định mới, các doanh nghiệp liên quan có nghĩa vụ phải ghi lại chính xác thông tin lưu thông sản phẩm đất hiếm và nhập dữ liệu vào “Hệ thống thông tin truy vết sản phẩm đất hiếm” do cơ quan quản lý thiết lập, trước ngày 10 hàng tháng.
Biện pháp này cũng cụ thể hóa nội dung của “Quy chế quản lý đất hiếm” được ban hành vào tháng 10 năm 2024. Quy chế đó đã quy định áp dụng kiểm soát tổng lượng (đặt ra giới hạn sản lượng) cho quá trình khai thác và tinh chế đất hiếm, đồng thời thắt chặt quản lý lưu thông thông qua việc xây dựng hệ thống truy vết sản phẩm đất hiếm.
Vào tháng 2 năm 2025, Bộ Công nghiệp và Công nghệ thông tin đã công bố dự thảo hệ thống truy vết thông tin lưu thông sản phẩm đất hiếm và kêu gọi lấy ý kiến công chúng. Bộ cũng khuyến khích các doanh nghiệp đủ điều kiện áp dụng trước hệ thống này.
Quy định mới được ban hành lần này cũng bao gồm các hình phạt, chẳng hạn như cắt giảm hạn ngạch sản xuất đối với các doanh nghiệp liên quan nếu phát hiện vi phạm quy tắc hoặc bị xử phạt hành chính.
Nguyên liệu đất hiếm mà các doanh nghiệp Trung Quốc nhập khẩu từ nước ngoài cũng lần đầu tiên được đưa vào đối tượng quản lý. Quy định mới nêu rõ rằng việc sản xuất các sản phẩm đất hiếm sử dụng nguyên liệu nhập khẩu cũng sẽ phải tuân thủ quy định kiểm soát tổng lượng.
Nhập khẩu nguyên liệu từ Myanmar và các quốc gia khác
Theo một chuyên gia trong ngành trả lời phỏng vấn của phóng viên Caixin, các mỏ đất hiếm của Trung Quốc đã suy giảm chất lượng quặng sau nhiều năm khai thác. Do đó, các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm đất hiếm đang bù đắp sự thiếu hụt nguyên liệu bằng cách nhập khẩu từ Myanmar, Việt Nam và các quốc gia khác.
Ngoài ra, do công suất sản xuất của các nhà máy tinh chế ở Trung Quốc mở rộng, nguồn cung nguyên liệu trong nước không đủ đáp ứng, dẫn đến việc các nhà máy buộc phải nhập khẩu từ nước ngoài (để duy trì tỷ lệ vận hành thiết bị).
Theo thống kê thương mại của Tổng cục Hải quan, từ tháng 1 đến tháng 7 năm 2025, Trung Quốc đã nhập khẩu 24.000 tấn quặng tinh đất hiếm và 44.000 tấn sản phẩm đất hiếm tinh chế.
Chính phủ Trung Quốc luôn coi trọng giá trị chiến lược của đất hiếm và liên tục thắt chặt các quy định đối với ngành này. Vào năm 2007, họ đã áp dụng kiểm soát tổng lượng đối với quy trình khai thác và tinh chế. Đến năm 2016, Trung Quốc đã tiến hành tái cơ cấu ngành, hợp nhất các doanh nghiệp liên quan trên toàn quốc thành 6 tập đoàn nhà nước, qua đó tăng cường kiểm soát đất hiếm dưới sự lãnh đạo của nhà nước.