Tại Hội nghị An ninh châu Á (Đối thoại Shangri-La) đang diễn ra ở Singapore, những người tham dự từ các quốc gia thành viên ASEAN liên tục kêu gọi "hòa bình và ổn định" ở Biển Đông, cho thấy giọng điệu chỉ trích Trung Quốc đang yếu đi.

Điều này dường như là kết quả của chiến lược đối thoại song phương mà Trung Quốc đang thúc đẩy với các bên tranh chấp, nhằm mục đích loại bỏ sự can thiệp của Mỹ.

Thái độ của các nước ASEAN

Trong bài phát biểu ngày 31 tháng 5, Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim cho biết "không muốn gây ra một chuỗi đối đầu". Malaysia đang tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc ngoài khơi đảo Borneo, nhưng tuyên bố này cho thấy ý định phối hợp với Trung Quốc trong vấn đề Biển Đông.

Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam, Phan Văn Giang, quốc gia có tranh chấp chủ quyền tại quần đảo Hoàng Sa (Paracel) và các khu vực khác, cũng giữ thái độ thận trọng, chỉ phát biểu rằng "mong muốn sớm xây dựng bộ quy tắc ứng xử hiệu quả hướng tới hòa bình".

Các nước ASEAN khác như Philippines và Indonesia cũng đang tranh chấp chủ quyền và lợi ích hàng hải với Trung Quốc ở Biển Đông. Tuy nhiên, thái độ của các quốc gia thành viên ASEAN đối với Mỹ và Trung Quốc có sự khác biệt.

Nhân cơ hội sự rạn nứt bắt đầu xuất hiện giữa ASEAN và Mỹ sau các biện pháp thuế quan dưới thời chính quyền Trump, chính quyền ông Tập Cận Bình đang tăng cường cách tiếp cận riêng lẻ với từng quốc gia.

Tăng cường tiếp cận song phương

Năm nay, Malaysia là Chủ tịch luân phiên của ASEAN. Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã thăm Malaysia vào tháng 4, và Thủ tướng Lý Cường cũng thăm vào tháng 5. Việc các nhà lãnh đạo Trung Quốc thăm cùng một quốc gia trong thời gian ngắn là điều bất thường.

Trong tuyên bố chung khi ông Tập Cận Bình thăm Malaysia, có đoạn viết "nhất trí nhận thức rằng sự can thiệp của các quốc gia không trực tiếp liên quan đến vấn đề Biển Đông sẽ mang lại kết quả phản tác dụng", ám chỉ đến Mỹ.

Với Indonesia, Trung Quốc đã tổ chức hội đàm cấp Bộ trưởng Ngoại giao và Quốc phòng (2+2) vào tháng 4. Đây là cuộc hội đàm 2+2 đầu tiên của Trung Quốc, và hai bên đã nhất trí thúc đẩy hợp tác an ninh hàng hải. Tổng thống Indonesia Prabowo Subianto thậm chí còn gây tranh cãi khi tự mình đề xuất phát triển chung khu vực biển xung quanh quần đảo Natuna, nơi từng xảy ra tranh chấp về phát triển tài nguyên.

Ông Wafa Kharisma, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế Indonesia, chỉ ra rằng "Rõ ràng là họ coi trọng mối quan hệ với một cường quốc như Trung Quốc. Họ không xem ASEAN là phương tiện giải quyết vấn đề".

Đối phó khác nhau với Philippines

Mặt khác, Trung Quốc tiếp tục có những biện pháp cứng rắn đối với Philippines, quốc gia không từ bỏ lập trường cứng rắn đối với Bắc Kinh. Ngày 31 tháng 5, "Chiến khu miền Nam" của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc đã thực hiện "tuần tra sẵn sàng chiến đấu" trên không và trên biển quanh Bãi cạn Scarborough (Trung Quốc gọi là Hoàng Nham Đảo).

Trung Quốc tuyên bố "tăng cường kiểm soát và kiên quyết bảo vệ chủ quyền quốc gia", với mục đích được cho là nhằm kiềm chế Philippines đang bị cô lập.