Tổng thống Mỹ Trump (phải) và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.

Tình hình kinh tế của Mỹ và Trung Quốc đã phân hóa kể từ khi hai nước bắt đầu "đình chiến thuế quan 90 ngày". Kinh tế Trung Quốc đã trụ vững tương đối tốt, trong khi Mỹ đối mặt với việc bị hạ xếp hạng tín dụng quốc gia và thâm hụt tài chính ngày càng lớn. Có phân tích cho rằng Mỹ đang rơi vào thế tiến thoái lưỡng nan gấp ba.

Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBC), ngân hàng trung ương của nước này, hôm 20/5 thông báo hạ Lãi suất Cho vay Ưu đãi (LPR) kỳ hạn 1 năm và 5 năm, mỗi loại 0,1%. Đây là đợt cắt giảm đầu tiên sau 7 tháng, kể từ tháng 10 năm ngoái (khi mỗi loại giảm 0,25%). Mức giảm chỉ là nhỏ, ngay cả giữa lúc chiến tranh thương mại. Điều này cho thấy tình hình kinh tế đủ tốt để PBC không cần tung ra "lá bài lãi suất" một cách vội vã.

Theo số liệu từ Cục Thống kê Quốc gia Trung Quốc, doanh số bán lẻ tháng trước của nước này tăng 5,1% so với cùng kỳ năm trước. Sản xuất công nghiệp tăng 6,1%, vượt xa mức dự báo 5,5%. Bloomberg nhận định đây là "bằng chứng bổ sung cho thấy Trung Quốc đã giải quyết tốt tình trạng suy thoái kinh tế bất chấp chiến tranh thương mại".

Tại sao Mỹ gặp khó khăn?

Khác với cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung dưới thời chính quyền Trump lần thứ nhất, lần này Mỹ lại gặp khó khăn. Có những lý do sau:

1. Mức độ phụ thuộc xuất khẩu của Trung Quốc vào Mỹ giảm: Tỷ trọng của Mỹ trong tổng kim ngạch xuất khẩu của Trung Quốc đã giảm từ 19,1% năm 2018 xuống còn 14,7% năm 2024. Nhập khẩu của Mỹ từ Trung Quốc đạt khoảng 438,9 tỷ USD vào năm ngoái, chiếm 13,8% tổng nhập khẩu của Mỹ. Ngược lại, nhập khẩu của Trung Quốc từ Mỹ chỉ là 143,5 tỷ USD, chiếm khoảng 6% tổng nhập khẩu của Trung Quốc. Ông Jeong Byeong-seo, Viện trưởng Viện Kinh tế và Tài chính Trung Quốc, nhận định: "Vì tỷ trọng của Mỹ trong xuất khẩu của Trung Quốc chỉ là 15%, nên chiến tranh thuế quan có giới hạn trong việc gây đòn chí mạng cho Trung Quốc. Vấn đề suy thoái kinh tế của Trung Quốc nằm ở nhu cầu nội địa, còn xuất khẩu không phải là vấn đề lớn". Thực tế, theo Tổng cục Hải quan Trung Quốc, kim ngạch xuất khẩu tháng 4, khi Mỹ "ném bom thuế quan", đã tăng 8,1% so với cùng kỳ năm trước. Xuất khẩu sang Mỹ giảm 21%, nhưng xuất khẩu sang Đông Nam Á tăng mạnh 21% và sang Liên minh châu Âu tăng 8%.

2. Mỹ "đánh" cả đồng minh: Ông Ji Man-soo, Nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Tài chính Hàn Quốc, đánh giá: "Trong đàm phán thuế quan, Trung Quốc chỉ cần đối phó với Mỹ, nhưng Mỹ lại phải đối phó với cả thế giới, nên ngay từ đầu đã ở thế bất lợi". Trung Quốc liên tục mở rộng thị trường xuất khẩu, chuyển cơ sở sản xuất đến các quốc gia có chi phí lao động thấp như Việt Nam, Thái Lan để đa dạng hóa chuỗi cung ứng. Để đối phó, Mỹ tăng cường các quy định về nhãn mác xuất xứ, áp dụng các biện pháp trừng phạt thứ cấp đối với doanh nghiệp để ngăn chặn các tuyến đường vòng. Tình hình hiện tại là Mỹ đang "đánh" cả các đồng minh, tập trung vào thuế quan. Giáo sư Ju Jae-woo, khoa Trung Quốc học tại Đại học Kyung Hee, phân tích: "Trung Quốc đang xây dựng các nhà máy pin thứ cấp ở Hàn Quốc để sử dụng làm kênh xuất nhập khẩu vòng tránh. Mặc dù Hàn Quốc có thặng dư thương mại lớn với Mỹ, nhưng theo học thuyết 'Tự cường' kiểu Trump 'MAGA (Make America Great Again)', Mỹ không có chỗ để quan tâm đến các đồng minh và bạn bè".

3. Lo ngại về "Sell America": Mặc dù Mỹ và Trung Quốc đã đồng ý "đình chiến" đàm phám thuế quan 90 ngày vào ngày 12/5, sự bất ổn trên thị trường tài chính Mỹ vẫn chưa lắng dịu. Tổng thống Trump cố gắng phục hồi khả năng cạnh tranh của ngành sản xuất thông qua đồng USD yếu, nhưng điều này lại đặt ra một thế tiến thoái lưỡng nan là đe dọa vị thế của đồng USD như một đồng tiền chủ chốt. Lo ngại về "Sell America" (bán tháo lớn cổ phiếu, trái phiếu và USD của Mỹ) đã gia tăng. Thêm vào đó, việc hãng xếp hạng tín dụng quốc tế Moody's hạ xếp hạng tín dụng quốc gia của Mỹ vào ngày 16/5 và vấn đề thâm hụt tài chính kinh niên của chính phủ Mỹ ngày càng lớn đã làm gia tăng thêm lo ngại về suy thoái kinh tế.